Buğday Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

İnsanoğlunun temel besin kaynaklarından olan tahıllar, dünyanın dört bir yanında en çok üretilen ekinler arasında sıralanıyor. Buğday ise tahıllar arasında en çok tarımı yapılan ve tüketilen ürünlerin başını çekiyor. Buğday ekininin geniş adaptasyon kabiliyeti, besin değeri, işlenme kolaylığı ve piyasada gördüğü rağbet, çiftçilerimizin buğday tarımına yoğunlaşmasının nedenleri olarak görülüyor. Ayrıca buğday, saklama konusundaki avantajıyla da çiftçilerimizin tercihi oluyor. Dünyadaki 50 ülkenin temel besini durumundaki ekin, sofralara ulaşan birçok yiyeceğin hammaddesi olması nedeniyle tüketicinin isteği süreklilik arz ediyor. 

Buğday Ne Demek?

Tek yıllık bir bitki olan buğday, triticum adıyla anılıyor. Buğdaygillerin örnek bitkisi olan ürün, başaktan ayrılarak öğütülen tanesi kullanılarak gıdaya dönüşüyor. Ham haliyle tüketilemeyen buğdaydan; bulgur, yarma, irmik, buğday unu, ruşeym elde ediliyor. Ekmekten hamur işlerine, pilavdan çorbaya, tatlıya kadar hemen her yiyecekte bir buğday ürünü yer alıyor. Buğdayın tüketimdeki önemi göz önüne alındığında buğday yetiştiriciliğinin de ülkemiz için ne denli önemli olduğu fark edilebiliyor. 

Buğday Nerede ve Hangi İklimde Yetişir?

Ankara Tarım Orman İl Müdürlüğü’nün buğday yetiştirme ile ilgili belgesine göre, buğday ekini fazla sıcak ve nemden hoşlanmıyor. Serin iklim tahılı olarak bilinen buğday, özellikle ilk gelişim evrelerinde 8-10 derece sıcaklıkta yetişiyor. Bağıl nemin ise %60’ın üzerinde olması yetiyor. Kardeşlenme ve sapa kalkma arasında sıcaklığın 10-15 derece arasında olması gerekirken, nemin %65 düzeyinde bulunması önemli görülüyor. Bu dönemde az ışık ve yarı kapalı hava, buğday için öneriliyor. Sapa kalkma ile beraber buğdayların sıcaklık ve nem arzusunun arttığı biliniyor. Başaklanma öncesinde nemin yüksek olması, buğday yetiştiriciliği için avantaj anlamına geliyor. Döllenme ile beraber, düşük nem ve yüksek sıcaklık buğday tanesinin niteliğinde artışı garantiliyor. Gelişme döneminde uygun bir şekilde dağılan, ortalama 500 mm kadar yağış, maksimum verimin alınmasına yardımcı oluyor. 

Resmi makamlarca yayımlanan buğday belgesine göre, buğday serin ve ılık iklimleri seviyor. Kaliteli ve bol ürün alabilmek için yıllık yağışın 350 ile 1150 mm arasında olması gerekiyor. Buğday yetiştiriciliği hemen hemen tüm kıraç arazilerde yapılabiliyor. Besin maddesi yönünden zengin ve nemi yeterli düzeyde olan topraklarda buğday daha iyi gelişim gösteriyor. Ancak çiftçilerimizin göllenme olmamasına dikkat etmesi tavsiye ediliyor. Buğdaylar, gevşek toprak istiyor, fazla asitten holaşnmıyor. Buğday yetiştiriciliği için en ideal toprağın hafif ve orta kireçli olması gerektiğinin altı çiziliyor. 

Buğday Ne Zaman Ekilir? Ne Zaman Biçilir?

Ondokuz Mayıs Üniversitesi bünyesinde yayımlanan buğday yetiştiriciliği makalesine göre, buğdayların ekim zamanı, bölgeye göre değişiyor. Ülkemizin farklı bölgelerinde ekim tarihlerinde farklılık gözlemleniyor. Örneğin, İzmir ve çevresinde 15 Ekim -  15 Kasım arası buğday ekiliyor. Edirne civarında ekim ayı ortasında buğday ekilirken, Sakarya’da 15 Kasım ile 15 Aralık arasında buğdaylar tarlada yerini alıyor. Tekirdağ’da 21 Ekim ile 11 Kasım aralığında, Erzurum Kars çevresinde 15 Ağustos - 1 Eylül tarihleri arasında buğday ekmek öneriliyor. Buğday yetiştiriciliği için Muş - Van aralığında 15 Eylül - 15 Ekim tarihleri uygun bulunuyor. Kuruda yetiştirme için Konya’da 15 Eylül - 10 Ekim arası ideal görülürken suluda yetiştirme için Konya’da 1 Ekim - 10 Ekim arası ekim öneriliyor. İç Anadolu’da, genellikle ekim ayı içinde, özellikle ekimin ilk haftasında buğday ekiliyor. Buğdayda ekimi, tohum yatağındaki toprak sıcaklığı belirliyor. Toprağın sıcaklığının 8 ile 10 derece arasında olması, hızlı kök gelişimi sağlıyor. Ayrıca doğru zamanda ekim sayesinde ekinler, kışın soğuğa daha iyi dayanıyor. Ülkemizde buğday genellikle kışlık yetiştiriliyor ancak eğer ilkbaharda ekim yapılacaksa, ekimin mümkün olduğunca erken gerçekleştirilmesi önem arz ediyor. 

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Buğday Tarımı makalesine göre, buğday genellikle ekim nöbeti ile yetiştiriliyor. Önceki hasadın ardından toprağın pulluk ile sürülmesi ve karıştırılması gerekiyor. Yüksek kaliteli ürün almak için sertifikalı tohum kullanımı şart görülüyor. Ortalama 1 metrekare alana 500 canlı tane olacak şekilde tohum atılıyor. Cinse göre, dekara ortalama 16-20-22 kilogram tohum veriliyor. Genellikle ekim makineleri ile tohumların ekimi sağlanıyor. Normal koşullarda 5-6 cm derinlik tohum için yeterli görülüyor ancak küçük tohumlarda derinlik 4-5 cm’ye kadar inebiliyor. Buğdayda tane kayıplarının önlenmesi için nemin %14’ün altına düşmemesi gerekiyor, bu nem düzeyi hasadın işareti sayılıyor. Buğdaylar biçerdöver yardımı ile rutubet düzeyi %14’ün altına indiğinde biçilebiyor. 

Buğday Hangi Gübre İle Gübrelenir?

Buğday tarımında gübre kullanımı öncesinde muhakkak toprak analizi yapılması gerekiyor. Dengeli gübreleme yapılması için toprağın eksikleri belirleniyor ve sonrasında uygulamaya geçiliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Buğday Tarımı makalesine göre, genellikle dekara saf olarak 12-14 kilogram azot, dekar başına 4-5 kilogram fosfor verilmesi gerekiyor. Fosforlu gübreler ekim sırasında veya öncesinde toprağa uygulanıyor. Azotlu gübreler ise üçe bölünerek tatbik ediliyor. Ekimde gübrenin ilk kısım veriliyor. Eğer toprakta çinko ve fosfor eksikliği varsa dekar başına 20-25 kilogram arası, 20-20-0-1Zn gibi kompoze gübreler uygulanması tercih ediliyor. İkinci gübreleme, genellikle şubat sonu yapılıyor ve dekarda 8-10 kilogram arasında üre gübresi kullanılıyor. Son üçte birlik kısım ise mart ayında uygulanıyor ve amonyum nitrat formunda, dekarda 16-20 kilogram gübreleme öneriliyor. 

Buğday Bitkisi Bakımı Nasıl Yapılır?

• Buğday genellikle sulama yapılmadan yetiştiriliyor. Çok kurak zamanlarda buğdayın çiçeklenme veya süt olum dönemlerinde uygun yöntemle sulama yapılabiliyor. Buğdaylar, en fazla sapa kalkma ve süt olum dönemlerinde suya ihtiyaç duyuyor. 
• Sapa kalkma döneminde azotlu gübre verilmesi en önemli bakım tüyosu oluyor. 
• Ekim nöbeti uygulaması buğdaydaki olası kök hastalıklarının önlenmesi için öneriliyor. Ayçiçeği, Macar fiği, kanola, kavun, karpuz, soğan, fasulye, mısır nöbette kullanılabiliyor. 
• Aşırı tohum ve azotlu gübre kullanımından kaçınılması gerekiyor. 
• Yabancı ot mücadelesinin erken devrede olması gerekiyor. İlaç kullanımı ile yabancı ot sorununun üstesinden gelinebiliyor. 

Buğday yetiştiriciliği için ihtiyaç duyduğunuz gübre ve ilaçları Tarfin avantajlarıyla satın alabilirsiniz. Ekonomik fiyat güvencesi, peşin veya vadeli ödeme alternatifi sunan Tarfin Mobil ile tarım ürünlerinin fiyatlarını kolaylıkla karşılaştırabilirsiniz.