Haşhaş Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Rhoedales takımına, Papaveraceae familyasına, Papaver cinsine ve Papaver somiferum L. türüne ait olan haşhaş, Doğu ve Güneydoğu Anadolu dağlarında kendiliğinden yetişen yabani çeşitlere sahip olduğu gibi kültür üretimiyle de karşımıza çıkıyor. Anavatanı Doğu Akdeniz olan bitki, Anadolu’da çok uzun yıllardır yetiştiriliyor. Geniş alanda tarımı yapılan haşhaşlar, Türkiye’de 7 cins olarak üretiliyor. 

Yarı nadas olarak anılan ve toprağı yormayan haşhaş yetiştiriciliği sonrasında, bitki tarlayı erken terk ettiği için hububat tarımı yapılabiliyor. Aynı zamanda çapa bitkisi olan haşhaş sonrasında tarlada yabancı ot kalmıyor ve temiz tarlada tarım kolaylaşıyor. 

Haşhaşın tohumları küçük olduğu için ekim yapılacak alanı özenle hazırlamalısınız. Çiftlik gübresi vererek tarlayı derin sürmeli, anız ve gübreyi toprağa karıştırmalısınız. Sonbaharda, fosforlu gübrelerle azotlu gübrenin yarısını uygulayarak toprağı kazayağı ile işlemelisiniz. Eğer nem yeterli değilse muhakkak sulama yapmalı ve toprağı tava getirmelisiniz. Yazlık ekimde ise ilkbaharda gübre vererek tarlayı derince sürmeli ve bu yolla ekime hazırlamalısınız.

Ekimi elle serpme şeklinde veya mibzerle yapabilirsiniz. Elle ekimde, tohumu tek başına veya yarı yarıya ince kumla karıştırarak serpebilirsiniz. Dekara ortalama 1-2.5 kilogram haşhaş tohumu kullanabilirsiniz. Serpme veya sıraya, nasıl tohum ekerseniz ekin, tohumun üstünün 2 cm kadar toprak tabakasıyla örtülü olmasına dikkat etmelisiniz. Serpme ekimde, tohum ekiminin ardından toprak yüzeyinden, tahta sürgü, çalı sürgü, diskaro veya tırmıkla geçmeniz gerekiyor. Makineli ekimde buna gerek kalmıyor. Ancak sıraya ekimde, ekim yönüne dikkat etmelisiniz. Rüzgar yönünde ekim yapmak çiftçilerimize büyük fayda sağlıyor.

Haşhaş yetiştiriciliğinde ekim öncesi toprak tavda değilse, sulama ile tava getiriliyor. Güzlük haşhaşın tomurcuklanma evresinde bir kez (111 mm kadar), yazlık haşhaşın tomurcuklanma ve çiçeklenme evrelerinde, toplam iki kez (her defasında 75-80 mm kadar) sulanması gerekiyor. İki çapa, seyreltme sonrasında, haşhaş kapsülleri kuruduğu zaman zarlar üzerinde dizilen tohumlar dökülüyor. Olgunlaşan kapsüller sallandığında ses çıkarıyor. Olgunlaşan haşhaşlar toplanarak hasar ediliyor. 

Haşhaşın İklim İstekleri Nasıldır? 

Haşhaş tohumları, yeterli nem olduğunda +4 derece sıcaklıkta çimleniyor. Daha düşük sıcaklık, çimlenme için uygun görülmüyor. Eğer sonbahar aylarında 4 derecenin üzerine sıcaklık bulunursa, ekin iyi gelişim gösteriyor. Kökleri iyi gelişen, 6 ile 8 arasında rozet yaprağı çıkaran  ekinler, kış mevsimini zarar almadan geçiriyor. Ancak çıkış geciktiğinde, dona erken yakalandığında, haşhaş ekini maalesef zarar görüyor. Kış soğuklarının fazla ve uzun sürmesi, ilk yapraklarda ve ilerleyen bitki büyüme aşamaları içinde ölüme neden oluyor. Güneşi ve sıcağı seven haşhaş, ışıklanmanı uzun olduğu yerlerde kapsülündeki morfin oranını da artırıyor. Haşhaş yetiştiriciliğinde toplam sıcaklık isteğinin 2300-2700 C derece olduğunu bilmelisiniz. Ancak çiçeklenme sürecinde çok yüksek sıcaklığa maruz kalması veya düşük nemde bulunması, sorun veriyor, tohum verimi azalıyor.

Haşhaş yetiştiriciliğinde, yıllık 600-700 mm yağış gerekiyor. Bu miktarın yarısına, yetişme döneminde, çiçeklenmeye kadar ihtiyaç oluyor. Çiçeklenmenin ardından yağmur yağması, döllenmede sorun oluşturuyor ve tohum verimi azalabiliyor. Bunun yanında mildiyö hastalığının arttığını da not düşüyoruz. Vejetasyon sürecinde, hava kapalı ve nem yüksek olduğunda hastalık daha da çabuk yayılıyor. Özellikle tam çiçek açma evresinde, erken saatlerde yağmur yağdığında, taç yaprakları açılmıyor. Bu durum döllenmeyi engelliyor ve tohum kaybını beraberinde getiriyor. 

Haşhaşın kazık köklü olması sizi yanıltmasın, yan kökleri oldukça zayıf gelişiyor. Bu nedenle dolu, yoğun yağış karşısında ekinler devrilebiliyor. Buna bağlı olarak, boğaz doldurmayı özenle yapmalı ve uygun ekim tekniklerine başvurmalısınız. 

Haşhaşın Toprak İstekleri Nasıldır? 

Toprak bakımından seçici olmayan haşhaş, tüm topraklarda yetiştirilebiliyor. Ancak özellikle kumlu-tınlı topraklar haşhaş yetiştiriciliği için tercih ediliyor. Bu toprakta çıkış daha kolay sağlanıyor ve nem saklandığı için haşhaşlar kolaylıkla gelişiyor. Aşırı killi olan ve ağır karakterli topraklarda ise kök gelişimi zorlaşıyor. Kaymak tabaka dolayısıyla, çimlenmede de sorun yaşayabilirsiniz. Söz konusu kumlu topraklar olduğunda ise su tutulamıyor bu nedenle kuruluk görülüyor. Toprak şartlarının yeterince iyi olmaması, bitkinin bodur kalmasına, yaprakların daralmasına ve dolmasına, verimin azalmasına yol açıyor. Tüm bu bilgiler ışığında, haşhaşın orta ağır, alüvyal, taban topraklarında yetiştirilebildiğini not alabilirsiniz. 

Haşhaş Nerede Yetiştiriliyor? 

Tek yıllık bir kültür bitkisi olan haşhaşın ekim alanları, dünyada en çok Türkiye’de bulunuyor. Dünyadaki yasal haşhaş ekim alanlarının  %47’sine ülkemiz ev sahipliği yapıyor. Haşhaş, ihtiva ettiği kimyasallar nedeniyle devlet denetiminde üretiliyor. Türkiye Cumhuriyeti, bakanlar kurulunca belirlenen illerde, (Afyon, Amasya, Burdur, Çorum, Denizli, Isparta, Kütahya, Tokat, Uşak) ve belli ilçelerde (Konya ilinin Akşehir, Beyşehir, Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Karatay, Meram, Selçuklu, Seydişehir ve Tuzlukça ilçelerinde) Birleşmiş Milletler tarafından tanınan 400.000 dekarlık alanda haşhaş yetiştiriciliği gerçekleştiriliyor. Çizilmemiş haşhaş kapsülü yalnızca TMO’ya satılıyor ve işlenerek tıbbi amaçla kullanılmak üzere morfin türevleri elde ediliyor. Bunun yanında, tohumlarıyla yağ sanayinde de kullanılan ürün, hayvan yemi yapımında da karşımıza çıkıyor. 

Haşhaş Yetiştiriciliğinde Gübreleme Nasıl Olur? 

Haşhaş yetiştiriciliğinde sağlıklı gelişim ve bol verim için gübreleme önem taşıyor. Resmi kaynaklara göre, dekardan 150 kg tohum alındığında toprak içeriğinden; 10.4 kg azot, 5,3 kg fosfor ve 9,3 kg potasyum kaldırılıyor. Bu bağlamda, haşhaş tarımında da bu minerallere ihtiyaç olduğu biliniyor. Doğal ve suni gübrelerle, toprağın ihtiyacı karşılaştırılarak zenginleştirilmesi haşhaş yetiştiriciliğini daha verimli hale getiriyor.

Çiftlik gübresi kullanarak haşhaş verimini artırabilirsiniz. Çiftlik gübresinin su tutma kapasitesini artırması nedeniyle, haşhaş destekten olumlu etkileniyor. Ancak kesinlikle yanmış gübre kullanmalısınız. Yanmamış gübre, danaburnu gibi birçok zararlının artışına zemin hazırlıyor. Tarlada dekar başına ortalama 2-2.5 ton yanmış çiftlik gübresi kullanabilirsiniz. Ayrıca, çiftlik gübresi verilme zamanı, toprağı hazırlamak için ilk sürümü unutmamalısınız. 

Buna ek olarak, haşhaş yetiştiriciliğinde, iyi verim almak için dekara ortalama 3 kilogram saf fosfor ve 8-10 kilogram kadar azot verebilirsiniz. Yalnız fosforlu gübre ve azotlu gübre seçmeden önce muhakkak toprak analizi yaptırmalı ve gübre türünü, miktarını bu şekilde belirlemelisiniz. Diğer ekinlerde olduğu gibi, saf azotun yarısını ekim öncesi, yarısını ilk çapa öncesi tatbik etmelisiniz. Ülkemiz toprakları potasyum açısından zengin olduğu için analizde ihtiyaç çıkmadıkça, potasyum desteğine gerek duymayabilirsiniz. 

Siz de haşhaş yetiştiriciliğinde kullanacağınız tüm tarımsal ihtiyaçlarınızı, Tarfin Mobil ayrıcalıkları ile satın alabilirsiniz. Türkiye’nin dört bir yanındaki 700’ü aşkın satış noktası ile çiftçilerimizin yanında olan Tarfin ile tanışabilirsiniz. Tarfin’de peşin veya hasat vadeli ödeme seçeneklerini bulabilir, en avantajlı tarım alışverişlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Siz de Tarfin ayrıcalıklarından haberdar olmak için Tarfin Mobil’i hemen indirebilir, en yakın yetkili Tarfin satış noktasını ziyaret edebilirsiniz.