Latince adı gryllotalpa gryllotalpa olan danaburnu böceği, kadife kısa tüyleri ve dikenli bacaklarıyla diğer böcek türleri arasından kolaylıkla ayırt ediliyor. Rengi kızıla çalan bir kahverengi olan böcek, koyu rengiyle dikkat çekiyor. Vücudunun alt kısmı ise sarı tonlarında yansımalar taşıyor. Üst kanatları kısa, alt kanatlarının daha gelişkin olduğu fark ediliyor. Oldukça iri bir böcek olan danaburnunun ortalama boyu 4-6 cm’ye kadar ulaşıyor. Ön bacaklarıyla toprağı kazan böceğin, bu nedenle bacaklarının şekli ve gücü ile ilgi uyandırıyor. Dikenli bacaklar, ilk görüşte fark edilebilecek kadar sivri uçlarıyla biliniyor. Böceğin baş kısmının ileri doğru uzandığı, küçük ve konikçe olduğu kayıtlara geçiyor. Petek şeklindeki iri ve siyah gözleri, yüzün en belirgin hattını oluşturuyor.
Yaşamının çoğunu toprağın altında geçiren danaburnu, genellikle; nemli, humuslu, killi ve kumlu topraklarda varlık gösteriyor. Geceleri ve çok bulutlu günlerde aktif hale geçen böceklerin ilkbaharda üreme faaliyetine başladıkları biliniyor. Mayıs-haziran aylarında yumurtalarını bırakan dişilerin her biri, yaşamı süresince 400 kadar yumurta üretebiliyor. 2-3 hafta içinde açılan yumurtalar, ortalama 5 gömlek değişiminin ardından ergin konuma geliyor. İki yılda bir döl veren zararlı, görünümünün dışında çıkardığı seslerle de tanınıyor. Ülkemizin dört bir yanında görülen danaburnu böceği, polifag bir zararlı olarak kategorize ediliyor. Danaburnu larvası ve böceği, yurdumuzda bostankesen, buzağı dişi, cubur gibi isimlerle anılıyor.
Az sayıda olduğunda sorun oluşturmayan ancak mücadele verilmediğinde, ihmal edildiğinde çoğalarak geniş alana yayılan zararlı, büyük sayılarda olduğunda sorun haline geliyor. Avrupa’nın bazı ülkelerinde neslinin tükenme tehlikesi altında olduğu konusunda uyarılar yapılıyor ve böceğin öldürülmesine dair yasaklar bulunuyor. Ancak dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de danaburnu böceği zararlılar arasında kabul edilerek mücadelenin önü açılıyor. Özellikle Kuzey Avrupa dışında Avrupa kıtasında ve Batı Asya’da yaygın olan böceğin, geniş bir coğrafyada etkinlik gösterdiği kayıtlara geçiyor.
Danaburnu Böceği Zararları Nelerdir?
Danaburnu böceği zararları, yaşam şeklinden kaynaklanıyor. Toprak içinde galeri açarak ilerleyen böcekler, bu sırada rastladıkları tohumları, kökler, yumruları, aklınıza gelebilecek tüm bitkisel materyalleri kemirerek yoluna devam ediyor. Bu nedenle bitkilerin ölmelerine ve geniş alanda tahribata neden oluyor. Tarım ve Orman Bakanlığını’na bağlı olarak yayımlanan Sebzelerde Danaburnu adlı belgeye göre, özellikle yeni dikilmiş fidanlar, fideler, ekinler böceğin zararına uğruyor. Taçlardan ve gelişmekte olan meyveciklerden, meyvelerden beslenen böcekler, özellikle kökleri ve gövdelerin diplerini kemirerek tüketiyor. Aslında bitkiler, türün beslendiği gıdaların küçük bir kısmını oluşturuyor. Danaburnu zararlısı, diğer böcekleri, solucanları ve hayvanları da yiyor. Danaburnu galerileri üzerinde bulunan ve kökünden tahrip olan ekinlerin büyümesi duruyor, birçoğu kısa sürede kuruyor. İlerlerken tohum yataklarını bozan zararlılar nedeniyle, çimlenmekte ve büyümekte olan tohumlar işlevsiz hale getiriyor. Zararı genellikle Bozkurt zararı ile karıştırılıyor. Ancak Bozkurt zararında, bitkilerin köklerinde saçaklanma görülmezken danaburnu hasarında köklerde saçaklanma fark ediliyor. Ayrıca danaburnu böcekleri, toprak yüzeyine yakın açtıkları galerilerden tanınabiliyor. Yoğun oldukları alanlarda, tarlalarda yer yer boşluklara sebep verebiliyor. Danaburnu zararlısı en çok; mısır, çeltik, buğday, sebzeler, ayçiçeği, süs bitkileri, pamuk, tütün, meyve ve orman fidelerine konukçuluk yapıyor.
Danaburnu ile Nasıl Mücadele Edilir?
Ankara Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan Adım Adım Zararlılarla Mücadele başlıklı sunuma göre, danaburnu böceğinin doğal düşmanları arasında kuşlar ve kümes hayvanları yer alıyor. Beslenen kuş ve kümes hayvanları, böceklerin azaltılmasında, işgalin önüne geçilmesinde önemli rol üstleniyor. Tarlalarda verimi önemli ölçüde azaltan böceğin ortadan kaldırılması için farklı mücadele yöntemlerine başvurulabiliyor.
- Alınabilecek kültürel önlemler içinde suda bırakma başı çekiyor. Özellikle küçük bahçeler göllendirilerek danaburnu böceklerinin boğulması sağlanabiliyor.
- Zararlılar, gübreli ve sıcak topraklarda yaşadığı, bu alanları sevdiği için tuzak amaçlı tarlaların bazı bölümlerine gübre kümeleri bırakılıyor. İlkbahar başında toplanan nimf ve erginler, sayesinde böceklerin üremesi azaltılabiliyor. Kışın, daha önceden yerleştirilen gübre yığınları açılarak zararlıların soğuktan ölmesi sağlanabiliyor.
- Toprağın derinden işlenmesi yoluyla, toprak altında yaşayan böceklerin ortadan kaldırılması söz konusu olabiliyor.
- Nöbetleşe ekim ve konukçu olmayan bitkilerin dikimi danaburnu varlığının azaltılmasına yardım edebiliyor.
Danaburnu İlacı
Danaburnu mücadelesi için kimyasal uygulamalar da yapılabiliyor. Danaburnu ilacı, tarlalara; ekimde, 3-4 adet kesik bitki görüldüğünde yapılıyor. İstanbul Üniversitesi bünyesinde hazırlanan Bitki Koruma Bitki Hastalıkları ve Zararlıları sunusunun üçüncü bölümüne göre, zehirli kepekli yem uygulaması ile danaburnunun yok olmasına destek veriliyor. Karışım yapılarak hazırlanan zehirli yemler, ortalama 2 metrekare aralıkla, ekin diplerine yerleştirilerek sonuç alınabiliyor.
Danaburnu ilacı hazırlamak için önerilen kimyasallara ortalama 10 kilogram kepek ve yarım kilo kadar toz şeker karıştırılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Mısırda Danaburnu adlı yayına göre, şeker yerine bir miktar pekmez de kullanılabiliyor. İlaçlı karışıma azar azar su ilave edilerek nemlendiriliyor. Avuçta sıkılarak köfte haline getirilen zehirli yemler, yapışmadan dağılabilecek kıvam aldığında hazır anlamına geliyor. Danaburnu tarafından zarar gören alan sulandıktan sonra, hava kararmadan fide diplerine, ıslak toprak üzerine zehirli yem serpiliyor. Dekara ortalama 5-6 kilogram yem bırakılıyor. Lastik eldivenle yapılan işlem, böceklerin öldürülmesine imkan veriyor.
Üretilen kokusuz ilaçlar sayesinde ilaçlamanın ardından günlük yaşama devam edilebiliyor. Danaburnu zararlısı için sıklıkla kepekli zehirli yem kullanılsa da, en etkin ilaçlamanın sıvı ilaçlama olduğunun altı çiziliyor. Kullanılan ilaca göre, ilaçlama ile hasat arasında geçmesi gereken süre değişiyor. Kimi uygulamada 7, kimisinde ise 28 gün sonra hasat alınabileceği belirtiliyor. Zehirli yemin işe yarayıp yaramadığının tespiti için kesik veya yenik ekin sayımları düzenli olarak yapılıyor. Sayımın ilaçlamadan ortalama 3-5 gün sonra yapılması öneriliyor. Etki yeterince görülmezse, uzman desteği alınarak, diğer mücadele yöntemlerinden faydalanılması tavsiye ediliyor.
Danaburnu ilacı fiyatları, ilacın içeriğine, paketin gramajına, ürünün özelliklerine göre değişebiliyor. Tarfin Mobil, üzerinden yapılacak alışverişlerde çiftçilerimiz, fiyat avantajı kazanıyor. Danaburnu ilacından hibrit tohum ürünlerine, pestisit ve kızgınlık takip sistemi alışverişlerine kadar çiftçilerimizin tüm ihtiyaçlarında yanında Tarfin var. Türkiye’de 300’ü aşkın satış noktalarıyla hizmet veren Tarfin, verdiği her mücadelede çiftçilerimize destek oluyor. İster peşin veya vadeli ödeme imkanı sunan Tarfin Mobil, sizleri bekliyor.
