Enterotoksemi Hastalığı Nedir? Aşısı ve Tedavisi

Çoğunlukla kuzu ve buzağılarda ölümle sonuçlanan enterotoksemi hastalığı, Koyunlarda en çok 3-8 hafta döneminde, özellikle besi durumu iyi hayvanlarda ve 6 ay - 1 yaş arasında görülüyor. Yaşlı koyunlar ise çoğunlukla ilkbahar ve yaz aylarında hastalığa maruz kalıyor. Sorun ülkemizde çelerme veya çelertme gibi isimlerle anılıyor.

Bakteriler, oluşturdukları toksinlerin tiplerine göre A, B, C, D,E, F gibi çeşitlerle sınıflandırılıyor. 6 tipi bulunan hastalığın, B,C ve D tipleri daha çok Amerika kıtasında görülüyor. A tipi enterotokseminin tayda kalın bağırsak iltihabına neden olduğu bildiriliyor. 

Enterotoksemi Nedir?

Enterotoksemi adı verilen hastalık, Clostridium perfringens isimli bakteri tarafından oluşuyor. Bakterilerin çıkardıkları toksinler yani zehirli salgılar, hayvanları hastalandırıyor. Özellikle koyun ve sığırlarda görülen rahatsızlık, çok hızlı seyretmesi nedeniyle tehlikeli arz ediliyor. Öldürücü bir hastalık olan enterotoksemi, dünyanın her yerinde varlık gösteriyor. 

Aslında Clostridium perfringens bakterileri doğada, hatta hayvanların bağırsaklarında bile her zaman bulunuyor. Oksijensiz ortamda yaşamını sürdüren ve hastalık yapmayacak düzeyde hayvanların bünyelerinde var olan bakteriler, normal koşullar bozulduğunda enterotoksemiye neden oluyor. Bağırsak hareketleri azalıyor, bakteriler hızla çoğalıp toksin üretiyor.

Enterotoksemi Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Enterotoksemi hastalığının görülme sıklığı her geçen gün artıyor. Mera alanlarının azalması, çoban iş gücünün eksilmesi ile hastalık arasında bağ kuruluyor. Kaba yem fiyatları nedeniyle besiciler hayvanlara kesim ağırlığını artıracak konsantre yemler veriyor. Kapalı barınaklarda kontrolsüz bir şekilde besiye alınan ve beslenme programı doğru olmayan hayvanlar, enterotoksemiye yakalanıyor. 

• Besi durumunun iyi olması hastalığa neden olabiliyor. 
• Fazla süt verme enterotoksemiye zemin hazırlıyor. 
• Proteince zengin yemle beslenme rahatsızlık verebiliyor.
• Hayvanların üşütmesi nedenler arasında gösteriliyor. 
• Tarladaki ekinlerin kaldırılmasından sonra hayvanların tahıl tarlalarına sürülmesi bağırsak sorununu beraberinde getirerek hastalığa kapı aralıyor. 
• Ani yem değişimi, fazla yemleme de bakteri üremesini artırıyor. 
• Kuzularda tenya invazyonları nedenler arasında sıralanıyor. 

Yem kaynaklı enterotoksemi hastalığı oluşurken önce işkembede bakteri üremesi gerçekleşiyor. Ardından yemler ince bağırsağa geçiyor ve mikroplar üreyerek toksin oluşturuyor. Oluşan toksinler, bağırsak yapısını ve tüm organ fonksiyonlarını bozuyor. Öyle ki, damar yapısında, akciğerlerde, kalp, böbrek ve beyinde, hastalığa bağlı değişimler görülüyor. Özellikle beyindeki bozulma, su toplamaya yol açabiliyor ve bu durumda hayvanlar kısa sürede hayatını kaybediyor. 

Enterotoksemi Hastalığı Belirtileri 

Enterotoksemi hastası hayvanlar genellikle hiçbir belirti göstermeden ölü bulunuyor. Bu nedenle hızla gelişen hastalığa karşı çiftçilerimizin çok dikkatli olması tavsiye ediliyor. En sık rastlanan enterotoksemi belirtileri şöyle sıralanıyor: 

• Birden başlayan dönme veya sıçrama gibi sinirsel semptomlar görülebiliyor. 
• Hayvanlar yere düşerek çırpınabiliyor, ardından 1-2 dakika içinde ölüm gerçekleşiyor. 
• Durgunluk ve sakinlik belirtiler arasında yer alıyor. 
• Kaslarda kasılma meydana geliyor. 
• Sığırlarda, erişkin koyun ve keçilerde mastisis gelişebiliyor.  
• Hayvanlar genellikle ayaklarıyla karınlarını tekmeliyor. 
• Bazı vakalarda tek başına ishal şikayeti baş gösteriyor. Eğer tek semptom ishalse, vakalarda iyileşme gözlenebiliyor. 
• Hafif vakalarda hayvanlarda ateşe rastlanıyor. Bu durumda, ölüm süresi daha uzun oluyor. 
• Hızlı nefes alma dikkat çekiyor. 
• İştahsızlık temel belirtilerden biri oluyor. 

Keçilerde Enterotoksemi Hastalığı 

Keçilerde ishal genellikle ilk belirti oluyor ve 2-3 gün kadar sürüyor. Bununla beraber iştahsızlık meydana geliyor. Şiddetli hastalık halinde, ateş yükselmesiyle beraber; sancı ve ishal sürüyor. 4-36 saat içinde ölüm gerçekleşebiliyor. Yavaş seyirli vakalarda, hastalık birkaç hafta sürebiliyor. İştahsızlık ve ishal değişken yoğunlukta varlık gösteriyor. 

Buzağı ve Koyunlarda Enterotoksemi Hastalığı 

Buzağı ve koyunlarda enterotoksemi hastalığı halinde, öncelikle ateş yükseliyor. Hayvanlarda böğürme, şuur kaybı ve kasılmalar dikkat çekiyor. Kasılma sorunu genellikle ölüme kadar devam ediyor. Yavaş seyreden hastalık halinde, hayvan sakin görülüyor. Diş gıcırdatma ve körlük meydana gelebiliyor. 2-3 gün süren belirtiler sonrasında iyileşme gerçekleşiyor. Eğer vaka ağırsa, belirti olmadan direkt ölüm olabiliyor. Ani hayvan ölümlerinde enterotoksemiden endişe duyuluyor. 

Enterotoksemi Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir? 

• Isparta Tarım İl Müdürlüğü’nün paylaştığı bilgilere göre, enterotoksemiye karşı aşılama yapılabiliyor. Ülkemizde aşılar, 21 gün arayla iki kez vuruluyor. Sonraki yıllarda tek aşığı bağışıklık için yeterli oluyor. Bu bilgileri göz önüne alarak hayvanlarınızı aşılatmalı ve tedbirli olmalısınız. 
• Ani yem değişikliği yapmamalısınız. 
• Hayvanların önünde daima kaba yem bulundurmalısınız. 
• Hasadı yapılmış tarlalarda hayvan otlatmamalısınız. 
• Hastalık mevsiminden 1-1.5 ay kadar önce, ilkbahar ve sonbahar aylarında hayvanların aşılarını bitirmelisiniz. 
• Koyunları sabah meraya salmadan önce yem vermelisiniz. Onları aç karnına meraya salmamalısınız. 
• Kuzuların azar azar ve sık sık emzirilmesine dikkat etmelisiniz. 
• Soğuk havalarda hayvanları meraya çıkarmamalısınız. Kırağının çözülmesini beklemelisiniz. 
• Ahır hijyenine dikkat etmelisiniz. 
• Bağışıklığın güçlü olmasına özen göstermelisiniz. 
• Hayvanları stresten uzak tutmalısınız. 
• İç parazitlerle mücadeleye dikkat etmelisiniz. Sindirim sistemi parazitlerinin protozoa ve nematodların çoğalması hastalığı oluşturuyor. 
• Bozuk ve küflü yemleri kesinlikle hayvan beslenmesinde kullanmamalısınız. 
• Çok genç hayvanların süt alımını, daha yaşlı hayvanların yem alımını azaltmalısınız. 
• Antibiyotik yemlerle beslenme hastalık oluşum sıklığını azaltabiliyor, veterinerinizden bilgi alabilirsiniz.

Eğer hayvanlar açık besi arazilerine bırakıldığında hastalık çıkarsa, derhal antitoksin ve antiserum ile uygulama yapılıyor. Doz ve kullanım yolu her zaman veterinerler tarafından belirleniyor. Hekim yönlendirmesiyle gerekli tedavi prosedürlerine geçiliyor. Hastalık halinde ilk iş olarak mera ve yemler değiştiriliyor. Yoğun yem azaltılırken kaba yem artırılıyor. 

Enterotoksemi Hastalığı Teşhisi 

Çelerme hastalığı şüphesi genellikle ani ölüm halinde duyuluyor. Eğer ani yem değişikliği, yakın zamanda az otludan bol otlu meraya geçiş yapılmışsa sorun genellikle enterotoksemi çıkıyor. Kanlı veya kansız ishalin olması, en besili görünen hayvanların hayatını kaybetmesi tanıda yardımcı oluyor. 

Hastalığın kesin teşhisi, laboratuvar muayenesiyle gerçekleşiyor. Kadavra çok çabuk bozuluyor, bu nedenle kısa sürede otopsi ve inceleme yapılıyor. İnceleme için böbrek ve bağırsaklardan parçalar kesilip içeriğiyle beraber analiz ediliyor. Böbrekte renk koyulaşması, karın boşluğuna kanlı sıvı toplanması, bağırsak içinin kanlı ve pis kokulu olması otopside hastalığa dair şüphe uyandırıyor. Enterotoksemi halinde; ince bağırsakta gaz birikimi, karaciğerde şişkinlik ve renk değişimi, böbrekte yumuşama, akciğerde hiperemi de görülüyor. 

Enterotoksemi Hastalığı Tedavisi Nasıl Olur? 

Enterotoksemi hastalığının belirli bir tedavisinden bahsedilemiyor. Çok hızlı ilerleyen ve çoğunlukla belirti olmadan ölüme yol açan rahatsızlık tedavi edilemiyor. Ancak korunma yöntemlerinin etkin kullanılması, hastalığa yakalanma oranını önemli oranda düşürüyor. Ayrıca veterinerler, bağışılık temini için antibiyotiklerden destek alabiliyor. Bunun yanında hayvanlara; ağrı kesici, mide asidi hafifletici, B1 takviyesi ve bağırsak sistemi düzenleyici probiyotik verilebiliyor. Kullanılacak ilacın tespiti şartlara bağlı olurken veteriner hekim yönlendirmesiyle spektrumun belirlenmesi önem arz ediyor. 

Enterotoksemi hastalığı hakkında detaylı bilgi sizlere Tarfin Blog aracılığıyla sunuluyor. Tarım ve hayvancılık alışverişlerinin en avantajlı adresi olan Tarfin, çiftçilerimizin ihtiyaçlarının giderilmesine yardımcı oluyor. Siz de Tarfin ile hemen tanışmak için Tarfin Mobil uygulamasını indirebilirsiniz. Ayrıca Tarfin yetkili satış noktalarını ziyaret ederek alışverişinizi yapabilir, Türkiye’nin dört bir yanındaki binlerce mutlu Tarfin çiftçimizden biri de siz olabilirsiniz. Tarfin’in avantajlarla dolu tarımsal ve hayvansal alışveriş dünyasına hoş geldiniz!

Ayrıca birbirinde farklı konuların bulundurğu Tarfin blog sayfamızda şap hastalığı nedir? ya da külleme hastalığı nedir? gibi içeriklere de ulaşabilirsiniz.