Keten Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Tarihi, günümüzden binlerce yıl önceye uzanan keten bitkisinin Mısır’da ortaya çıkan mezarlarda bulunduğu biliniyor. Akdeniz’in batısından Hindistan’a den uzanan geniş bir bölge, ketenin anavatanını oluşturuyor. Bu bölge, keten türlerini doğal olarak bulunduğu alan olarak tanınıyor. Linum usitatissimum L. olarak literatüre geçen keten, yetiştiricilik açısından familyasının ekonomik öneme sahip tek ürünü olma özelliği taşıyor. 9 cinsi ve 150 türü bulunan keten, yağ, tohum ve lif olarak endüstriyel üretimde yerini koruyor. Keten yetiştiriciliği hakkında detaylı bilgiye yazımızdan ulaşabilirsiniz. Ayrıca keten tarımı yaparken ihtiyaç duyduğunuz girdileri, Tarfin avantajlarıyla alabilirsiniz. Dilerseniz Tarfin Mobil uygulaması üzerinden anında fiyat karşılaştırması yapabilir, size en yakın Tarfin yetkili satış noktası üzerinden sipariş oluşturarak peşin veya hasat vadeli ödeme imkanlarından yararlanabilirsiniz. 

Keten yetiştiriciliği üzerine detaylı bilgi vereceğimiz yazıda, cevap arayacağımız diğer sorular şöyle sıralanıyor: 

• Keten Yetiştiriciliği için İklim İsteği Nasıldır?
• Keten Yetiştiriciliği için Toprak Nasıl Hazırlanır?
• Keten Tohumu Nasıl Ekilir?
• Keten Yetiştiriciliği için Gübreleme Nasıl Olur?
• Keten Yetiştiriciliğinde Hasat Nasıl Yapılır?

Keten Yetiştiriciliği için İklim İsteği Nasıldır? 

Keten tarımı yaparken kullanım amacına bağlı olarak iklim ve toprak isteklerini değerlendirmelisiniz. Örneğin eğer lif tipi keten yetiştiriciliği yapacaksanız, nispi nemin yüksek (%60-70) olduğu yerleri tercih edebilirsiniz. Karadeniz ve Marmara Bölgesi iklim için çiftçilerimizin yüzünü güldürüyor. Bunun yanında yağ tipi keten yetiştiriciliği için sıcak ve kurak bölgeleri tercih etmelisiniz. Zira güneşli günlerin çok olduğu yerlerde yağlık ketenlerde tohum ve yağ verimi daha yüksek oluyor. Ancak çiçeklenme döneminde kuraklık verimi ve kaliteyi düşürdüğü için keten bitkilerini bu dönemde çok sıcaktan korumak gerekiyor. 
 

Eğer lif için keten yetiştiriciliği yapmayı planlıyorsanız bu bitkilerin çok fazla güneşlenmesi uygun görülmüyor. Bunun için sık ekim yapmayı tercih edebilirsiniz. Ayrıca keten bitkisi fide evresinde -3, çiçeklenme ve yeşil olum devrelerinde ise -1 derece civarındaki soğuklardan ve dondan zarar görebiliyor. Bu iki dönem arasında ise -10 derece soğuğa kadar dayanıklılık gösteriyor. 

Keten bitkisinin toprak isteğinin pek olmadığını aklınızda tutabilirsiniz. Yalnızca yabancı otlardan arındırılmış, tesviyeli ve nemi yüzeye yakın tutan tohum yatakları olması yeterli geliyor. Keten yetiştiriciliği için en iyi gelişim sağlayan topraklar, iyi drenajlı, orta-ağır bünyeli oluyor. Fakat bitki tuza karşı hassas olduğu için tuzluluk oranına dikkat kesilmelisiniz. Bunun yanında toprak pH derecesinin 6’nın altına düşmemesine özen göstermelisiniz. 6’nın altındaki pH değeri verimi büyük oranda düşürüyor. Benzer şekilde yüzlek köke sahip olduğu için toprağın ilk 60 cm’lik bölümünün iyi nem tutmasına özen göstermelisiniz. Öyle ki keten bitkisi göllenmeye bile belli bir süre dayanıklılık gösterebiliyor. Ancak drenajı iyi olmayan yerlerde tarım yapmamaya dikkat etmeli, nemli yerlerde ise mantar kaynaklı hastalıklara karşı hassas olmalısınız. Ek olarak organik madde içeriğinin %2-3 aralığında olmasının keten tarımı için kafi olduğunu aklınızda tutabilirsiniz. 

Keten Yetiştiriciliği için Toprak Nasıl Hazırlanır? 

Keten tarımı yapmak istiyorsanız, keteni çapa bitkileri ve baklagillerden sonra ekebilirsiniz. Hatta keten - hububat - baklagil - mısır/soya/yulaf şeklinde ekim nöbeti uygulayarak maksimum verim elde edebilirsiniz. Besin elementleri açısından zengin ve toprağı yormayan bir bitki olan keten, bu açıdan mükemmel bir ön bitki olma özelliği gösteriyor. Hatta keten tarımı yapılan yerler bu nedenle yarı nadas alanı olarak nitelendiriliyor. 

Peki keten yetiştiriciliği için toprak nasıl hazırlanıyor? Öncelikle keten yetiştirecekseniz, tohumların mibzer ile eşit derinliğe ekilmesini sağlamalısınız. Toprağın hızlı çimlenme ve çıkış için yeterince ufalanmış olması gerekiyor. Sonbahar ve kış aylarında sürdüğünüz, killi, milli ve killi tınlı topraklarda donma/çözülme olayları, sürümsüz erken ilkbahar ekimi için mükemmel bir tohum yatağı anlamına geliyor. Ancak bu toprakları çok nemliyken sürerseniz çok kaba ve parçalı olacağından dikkatli davranmalısınız. Mutlaka nem için ideal zamanı kollamalısınız. Diğer taraftan kök gelişimini sınırlandırmamak, su ve besin alımını kolaylaştırmak için doğru derinlikte sürüm yapmaya özen göstermelisiniz. Zira 12.5 cm’nin altında olan ilkbahar sürümü toprakta sıkışmaya neden oluyor. 

Keten Tohumu Nasıl Ekilir? 

Keten yetiştiriciliği yapan çiftçilerimiz çoğunlukla serpme ekimi tercih ediyor. Ancak bu ekim yöntemi tohumun eşit dağılmaması, düzensiz çıkması gibi sorunları beraberinde getiriyor. Ayrıca toprak yüzeyindeki tohumlar çimlenmek için sulamaya ihtiyaç duyuyor. Eğer sulama yapılırsa topraktaki yabancı ot tohumları da çimlenerek ot problemi doğuruyor. 

Bunun yerine makineli ekim yapmak daha avantajlı görülüyor. Makineli ekim sayesinde sıra üzeri ve sıra arası mesafeyi ayarlayabilir, dekara atılacak tohum miktarını belirledikten sonra eşit yayılmasını sağlayabilirsiniz. Üretim amacına uygun sıklıkta ekim yapabilirsiniz. 
 

Ancak ekim için toprağın tavında olmasına, düzgün hazırlanmasına dikkat etmelisiniz. Lif ketenlerini yetiştirirken yağ ketenlerinden daha sık ekim yapmalısınız. Örneğin lif keteni yetiştiriciliği için 6-20 cm, yağ keteni üretimi için ise 20-40 cm sıra arası mesafe olmasını gözetebilirsiniz. Sıra üzeri mesafe için 2-2,5 cm yeterli oluyor. Ayrıca dekara lif keteni için dekara 6-8 kg, yağlık keten için 2-2.5 kilogram tohum kullanabilirsiniz. Ekim derinliğini 1,5-2 cm dolaylarında belirlemelisiniz ancak hiçbir şartta 3 santimetreden daha derine keten tohumu ekmemelisiniz. 

Hem yazlık hem de kışlık tarım için keten ekmeniz mümkün. Ancak kışlık çeşitleri sonbaharda toprakla buluşturmalısınız. Aksi halde sapa kalkıp tohum bağlayamazlar. Toprak tava geldiğinde, eylül-ekim gibi aylarda ekime başlayabilirsiniz. Zira keten bitkisinin kış aylarına rozet şeklinde ve köklenmiş bir halde girmesi gerekiyor. Eğer yazlık keten yetiştiriciliği yapacaksanız bu durumda ekimi ilkbahar aylarında gerçekleştirebilirsiniz. 

Keten Yetiştiriciliği için Gübreleme Nasıl Olur? 

Tarım Bakanlığı’nın kaynaklarına göre, keten yetiştiriciliği için azot önemli bir kaynak. Bunun için keten üretiminde azotlu gübre kullanımı büyük önem taşıyor. Yağlık keten yetiştiriciliğinde dekar başına 4-6 kilogram N saf maddesi gelecek şekilde gübreleme yapabilirsiniz. Buna ek olarak yine dekar başına 4-6 kilogram fosfor, 5-7 kilogram potasyum verilmesi gerekiyor. Azotun yarısını ekimle, kalanını keten bitkileri 10-15 cm olduğunda uygulayabilirsiniz. Eğer lif için keten yetiştiriciliği yapıyorsanız, saf azot ihtiyacı 8-10 kilograma çıkıyor. Ayrıca liflik ketenlerde çinko ve demir eksikliği de görülebiliyor. Bu nedenle toprak analizi ile mikro besin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve giderilmesi gerekiyor. 

Keten Yetiştiriciliğinde Hasat Nasıl Yapılır? 

Keten bitkisinin hasat zamanı, yetiştirilme amacına göre değişiyor. Lif amaçlı, tohum için ve yağlık olarak yetiştirilen keten bitkilerinin hasat zamanı farklılaşıyor. Eğer lif için keten yetiştiriciliği yapıyorsanız, saplar yeşil sarı renklerde olduğu, kapsüller yeni oluşmaya başladığı dönemde kaliteli lif elde etmek için hasada başlayabilirsiniz. Fakat tohum için keten yetiştiriyorsanız, kapsüllerin %90’ının kahverengi sarı renk aldığı dönemde hasada başlamalısınız. Bu sırada lifler kabalaştığı için bu ketenlerin lif kısımlarını endüstride kullanamazsınız. 
 

Yağ ketenlerini elle veya makine ile hasat edebilirsiniz. Elle hasat edilen keten yığınlarını birkaç gün kurutarak harman yapmanız yeterli. Eğer makineli hasat yapıyorsanız sıcaklığın 37 derece üstünde ve nemin düşük olduğu durumda statik elektriklenme sorunu yaşanabiliyor. Bu da tohumların yapışmasına neden oluyor. Bunu önlemek için sıcaklığın düşmesini ve bağıl nemin artmasını beklemelisiniz. 

Lif amaçlı hasat, elle veya makine ile yapılıyor. Hasat edilen bitkileri birkaç gün tarlada soldurmalısınız. Daha sonra ters çevirerek kurutmalı ve yaprakların döküldüğünde, sapların sarardığından emin olmalısınız. Bu durumda bir hafta daha kurutmaya devam etmeli ve yığın halinde sıralamalısınız. Hasat sonrasında farklı havuzlama yöntemlerinden yararlanabilirsiniz.