Süne Böceği Nedir? Nasıl Mücadele Edilir?

Türkiye’nin hemen hemen her yerinde görülen, dönem dönem salgınlar yapabilen süne zararlısı, çiftçilerimizin yakından tanıdığı bir böcek. Bilimsel adı Eurygaster spp. olan süne böceği, özellikle tahıllara zarar vermesi ile tanınıyor. Sokucu emici ağız yapısına sahip olan, hemen hemen 1 cm boylarındaki zararlı toprak renginde ve yassı vücutta görülüyor. Tarım Orman Bakanlığı’nın süne böceği üzerine yayımladığı makaleye göre, süne erginleri genellikle toprak renginde oluyor ancak zaman zaman siyah, kırmızımsı, kirli beyaz veya alacalı renklerde süne zararlıları görülebiliyor. Bu böcekler familyaları gereği pis bir koku salgılıyor.

İstanbul Tarım İl Müdürlüğü’nün Süne adlı yayınına göre, kış soğukları ve yaz sıcaklarında kışlaklarda bulunan böcekler, uygun şartlarda kışlaklardan inerek çiftleşiyor ve çoğalıyor. Süne yumurtaları ilk bırakıldığında canlı yeşil renkteyken 3-4 gün içinde hafif siyahlaşıyor. 5 gün kadar sonra yumurtalarda siyah lekeler beliriyor. Sonra kırmızımsı çapa şeklinde işaretler ortaya çıkıyor. Yumurtaların gelişme süreci ortalama 2-3 hafta alabiliyor. Buğdaygillerin yapraklarının veya yabani otların altına bırakılan yumurtalardan 1. dönem nimfler çıkıyor. 1 hafta sonra gömlek değiştirerek 2. dönem nimflere dönüşüyor ve süt olum dönemindeki tahıl başaklarından beslenmeye başlıyor. Sonra defalarca gömlek değiştirerek 3., 4. ve 5. dönem nimflere dönüşen canlılar, sürecin sonunda ergin halini alıyor. Erginler ise buğdayda besleniyor. Hem tanede verim kaybı oluşturan hem de beslenme sırasında salgıladıkları sıvı nedeniyle ekinlerde zarar meydana getiren süne böcekleri, özellikle buğdaylarda büyük kalite kaybına sebebiyet veriyor. 

Yılda bir kez döl veren süne böcekleri aktif ve pasif yaşam dönemleri ile yaşayışlarını sürdürüyor. Yılın yaklaşık 9 ayı onlar için pasif geçiyor. Böceklerin aktif yaşam zamanı iklime göre değişmekle beraber genellikle nisan sonu, mayıs başı ve temmuz ayları oluyor. Süne böceklerinin kışlak bitkileri arasında meşe, çam, geven, kirpi otu, kirpi-geven, kekik, ayıkulağı ve çekiçlik gibi bitkiler olduğu not ediliyor. Kışlamış erginler tarlaya indikten ve çiftleştikten sonra 10-15 gün içinde ölmeye başlıyor. Yeni erginler çıkmaya başladığında kışlamış erginler çok nadir görülebiliyor, kısa sürede tamamen ortadan yok oluyor. 

Süne Böceği Zararları Nelerdir?

Tarım Orman Bakanlığı’nın süne böceği üzerine yayımladığı makaleye göre, sünenin zararlarının şekli ve derecesi değişiyor. Böceklerin yetişkinlik dönemine, iklime, ekinin türüne, yağışa göre zarar oranları farklılık gösteriyor. Süne erginleri, hububatların saplarını, gövdelerini, başak ve tanelerini sokup emerek zarar oluşturuyor. Temel olarak süne böceği üç tip zararla karşımıza çıkıyor: 

• Kurtboğazı zararı: Kışlamış erginler, kardeşlenme döneminde tahılların sap kısmına, kök boğazına yakın yerlere zarar veriyor. Ekinin öz suyunu emerek beslenen böcekler, su iletimine mani oluyor. Sonunda saplar zamanla sararıp kuruyor. Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde rastlanan bu zarar, diğer bölgelerde sapa kalkma, başaklanma döneminde bazı yıllarda karşımıza çıkıyor. 
• Akbaşak zararı: Kışlamış erginler, zaman içinde geliştikçe ekinlerin baş kısımlarından beslenmeye başlıyor. Başaklar yaprak kılıfı içindeyken, çiçeklenme zamanında ve tane bağlama dönemlerinde sap kısmından beslenen böcekler, başağın hemen altından emerek ekine zarar veriyor. Su ve besin iletimi kesilen bitkilerin taneleri gelişemiyor. Başaklar beyazlaşarak sorunu görünür kılıyor. Yeşil başakların arasında görülen beyaz başaklar süne varlığını işaret ediyor. Hemen hemen tüm bölgelerde görülen bu zarar, özellikle kışlamış ergin sayısı çok fazla olduğu zamanlarda ciddi verim düşüşüne neden olabiliyor. 
• Tanedeki emgi zararı: Sünenin verdiği en büyük zararlar tanede emgi şeklinde oluyor. Süne ile mücadele de temelde bu zararı önlemeye göre programlanıyor. Başakların taneleri, süt olumuna gelmeye başladığında kışlamış ergin popülasyonunda azalma, yumurtadan çıkan nimflerde artma bekleniyor. 2 ve 5. dönem arasındaki nimfler ve yeni nesil erginler, süt olum dönemindeki hububat tanelerinden beslenebiliyor. Özellikle 4.-5. dönemdeki nimfler, tanelerden çimlenme gücünü kaybedecek kadar çok besin alıyor. Hatta bu taneler, makarna veya ekmek yapımında da kullanılamıyor. Bu tip zararda, erim kaybı %100’e kadar çıkabiliyor. Bu zararın bu kadar yüksek olabilmesi, tahılların bu süreçte, süne böceğinin beslenebileceği kadar yumuşak tanelere sahip olmasından kaynaklanıyor. Bu sırada havalar ısındığında, tane aniden sertleşebiliyor. Süne böceğinin salgıladığı proteinler, taneyi yeniden yumuşak kıldığı için taneler tüm özelliklerini kaybederek %100 verimsiz hale gelebiliyor. 

Süne Böceği İle Mücadele Yöntemleri Nelerdir?

Tarım Orman Bakanlığı yayımladığı belgeye göre, metrekarede 10 nimf ve üzeri süne bulunduğunda mücadeleye başlanması gerekiyor. Sayımlar ve öneriler ise Bakanlık personeli tarafından yapılıyor. Birçok doğal düşmanı olan süneye karşı kimyasal mücadele, 2. dönem nimflerin tüm süneler içinde %40 olduğu dönemde gerçekleştiriliyor. Bu dönem dışında yapılan uygulama, doğadaki yararlı diğer böceklere de zarar verebileceği için süne ile mücadelede titiz davranılması gerektiğinin altı çiziliyor. Yasalarımıza göre kışlamış ergin mücadelesi yapmak zararlı ve yasak durumda bulunuyor. Süne ile nimf dönemlerinde mücadele gerçekleştirilmesi gerektiğinin altı çiziliyor. 

Tarım Orman Bakanlığı’nın süne böceği üzerine yayımladığı makaleye göre, kültürel mücadele yöntemleri şöyle sıralanıyor: 

• Erkenci buğday çeşitleri ekiliyor, erken ekim ve hasadın geciktirilmemesi ile nimf popülasyonu erginleşmeden hasat tamamlanıyor. 
• Hububat ekilen alanlarda, yabancı ot mücadelesinin iyi yapılması nimf ve yeni nesil erginlerin beslenme şansı ortadan kalkıyor. 
• Polikültür tarım ağırlık verilmesi ile süne yoğunluğu azaltılabiliyor. Sünenin konukçu olmadığı bitkilere alanlarda yer verilebiliyor. 
• Anız yakımının önlenmesi süre ile mücadeleye yardımcı oluyor. 
• Sünenin arpadaki zararı ekonomik kayba neden olmuyor bu nedenle arpa ekiminde mücadele yapılmıyor. Ancak arpa tarlalarında beslenen süneler, buğday tarlasında büyük ekonomik zarar meydana getiriyor. Bu nedenle arpa ve buğday tarlalarının ayrılması bir mücadele yöntemi olarak karşımıza çıkıyor. 
• Mera alanları bozularak konukçu bitkiler ortadan kaldırılabiliyor. 
• Hububat tarımının yanında meyvecilik yapılması veya tarla kenarlarına kalın kabuklu, nektar veren ağaçlar dikilmesi öneriliyor. 

Fiziksel ve mekanik mücadele için yapılması gerekenler etkili sonuç vermediği için günümüzde fiziksel ve mekanik bir mücadele yöntemi önerilmiyor. Ancak zamanında süne erginlerinin toplanarak imha edilmesi, sünenin kışladığı bitkilerin yakılması gibi yöntemlerin denendiği hatırlatılıyor. 

Söz konusu biyolojik mücadele olduğunda, sünenin doğal düşmanlarından yararlanılıyor. Yumurta parazitoitleri, yumurta predatörleri, erginlerin iç ve dış parazitoitleri, ergin ve nimf predatörleri sayılıyor. 

Süne Böceği İlacı Ne Zaman Atılmalı? 

İstanbul Tarım İl Müdürlüğü’nün Süne adlı yayınına göre, süne böceği ile mücadelenin bir parçasını ise kimyasal etkinlikler oluşturuyor. Süne mücadelesi devlet tarafından yürütülüyor ve %60’a ulaşan 2. dönem nimflere karşı ilaçlama yapılıyor. Nimf yoğunluğu 10 ve üzeri olduğunda ilaçlama gerekiyor. Ancak doğal düşmanlar aktifse ilaçlamaya gerek görülmeyebiliyor. Farklı nedenlerle yoğunluk fazla olduğunda, 4.-5. dönem nimf ve yeni nesil erginlere karşı ilaçlamaya başvurulabiliyor. İlaçlama süreci devlet yetkililerince yönlendiriliyor.

Siz de tarım ile ilgili güncel bilgi kaynağı olan Tarfin Blog’tan yararlanabilir, merak ettiğiniz birçok bilgiyi bulabilirsiniz. Ayrıca Tarfin Mobil uygulaması üzerinden tarlanızın verimini artıracak gübreleri alabilir, tarımsal tohum ihtiyaçlarınızı avantajlı fiyatlarla karşılayabilirsiniz. Üstelik, peşin veya vadeli, hemen veya hasatta ödeme alternatifleri Tarfin’de sizleri bekliyor. Tüm bunlar dışında topraksız tarım ya da külleme hastalığı gibi tarım ile alakalı konular hakkında bilgi almak isterseniz bog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.