Gölevez Nedir? Gölevez Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Latince adı (Colocasia esculenta) olan gölevez bitkisi, ülkemizde taro, kolakaz veya kolokas olarak da anılıyor. Yılanyastığıgiller adı verilen Araceae familyasının fil kulağı türüne ait olan ekin, yumru formuyla patatese benzetiliyor. Tarımı yeni yeni yaygınlaşsa da özellikle Kıbrıs’ta çokça yetiştirildiği ve tüketildiği kayıtlara geçiyor. Hatta yapılan araştırmalar bu bitinin, dünya tarihinde tarımı yapılan ilk yiyecekler arasında olduğunu ortaya koyuyor. 

Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü’nün çiftçilerimizle paylaştığı habere göre, geçtiğimiz aylarda bölgede ilk kez ekimi yapılan bitki, patatese benzer şekilde tüketiliyor. Patatesin kullanıldığı hemen her yerde gölevez de kullanılabiliyor. Tropik ve subtropik ülkelerde, gölevez yetiştiriciliği çok daha yaygın görülüyor. Hem konserve yapımında hem de püre, un, cips ve şehriye üretiminde kullanılan ekin, dondurulmuş gıda endüstrisinde de rol alıyor. 

Siyaha yakın kabuk rengi ve pek de çekici olmayan dış görünüşü sebebiyle çok tanınmayan yumruların içi ise süt beyaz oluyor. 

Gölevez Faydaları Nelerdir?

• Besin değeri açısından zengin olan kolokas, diyetlerde rahatlıkla tüketilebiliyor. 
• Nişasta kaynağı olduğu için yüksek oranda enerji sağladığı kayıtlara geçiyor. 
• Kalın bağırsak fonksiyonlarının ideal şekilde gerçekleşmesini destekliyor. 
• Yemekleri oldukça ekonomik olan yiyecek, protein, kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor, çinko, bakır, mangan ve potasyum açısından oldukça değerli görülüyor. B1, B2 ve B6 vitaminleri taşıyor. 
• Yumrusu, yaprakları ve yaprak sapları yemek olarak kullanılabildiği için her bölümü ile değerli sayılıyor. Bu özellik, dünyada yükselen sıfır atık projelerini destekliyor. 
• Estetik görünümü ile süs bitkisi olarak bahçelerde de kullanılabiliyor. Bu amaçla yetiştirilen kültür bitkisi türleri peyzaj alanında değerlendiriliyor. Peyzaj alanında daha çok taro adıyla karşımıza çıkıyor. 
• Gıdanın yanı sıra plastik ve kozmetik alanlarında da ekinden yararlanılıyor. 
• Ekinlere kolaylıkla zarar veren çekirgelerin Kıbrıs’ta kolakaz da denilen gölevezere zarar vermediği tarihsel belgelerde yer alıyor. Ekin dayanıklılığıyla da dikkat çekiyor. (Osmanlı Kıbrısı’nda İpek Üretimi ve Ticareti adlı makale kaynak gösteriliyor.)
• Kolay işlenebilir, besleyici ve pH derecesi nötre yakın olan ekin, birçok açıdan sağladığı avantajlarla daha çok yetiştirilmeyi hak ediyor. 

Gölevez kullanımı konusunda önemli notlar da kullanıcılarla paylaşılıyor. Besin değeri fazla olmasına rağmen oksalik asit adı verilen bir madde içermesi, çiğ yeme durumunda gölevez zararları olabileceğini gösteriyor. Sindirim sistemini tahriş edebilen bu maddenin, pişirildiğinde sorun yaratmadığının altı çiziliyor. Ayrıca gölevezin oksalat iyonu nedeniyle kalsiyum açısından zengin gıdalarla beraber tüketilmesi büyük önem taşıyor. Menüler hazırlanırken bu noktalara dikkat ediliyor. Haşlanarak, kızartılarak, fırınlanarak kullanılabilen bitkiler, et, süt ve bakliyatlarla beraber sofraya gelebiliyor. Pişirilirken içine limon sıkılan gölevezler, Hindistan cevizi ile beraber de tüketilebiliyor. 

Gölevez Nerede Yetişir?

Anavatanının Hindistan’ın güneyi ve güneybatı Asya olduğuna inanılıyor. Ancak bugün dünyanın uygun iklim ve toprak yapısına sahip her yerinde yetiştiriliyor. Uyumlu bir ekin olması, gölevezin çokça ve geniş alanlarda yetiştirilmesine neden oluyor. Tüm kış hasadı devam ettiği için verim vadediyor, son derece bereketli olan kolokaslar, dekarda ortalama 7 ton yumru çıkarıyor. Her yumrunun ağırlığı ortalama 2 kilograma kadar ulaşabiliyor. Evlerde bile yetiştirilebilmesi gölevez yetiştiriciliğinin avantajları arasında yer alıyor. Pencere önünde geniş bir saksıda bile büyütülebiliyor. Çoğaltılması oldukça kolay olan ekin, patates gibi yumrular ekilerek yenilerini oluşturuyor. 

Dünyada 40’tan fazla ülkede üretimi yapılan gölevezin Türkiye’de yetiştiriciliği yeni yeni yaygınlaşıyor. Bugün üretimin %60’lık payını Afrika ülkeleri elinde tutarken Asya %32, Pasifik adaları ise %8 oranla pastadan pay alıyor. Gölevez, bamya gibi pişirilirken yapışkan madde bırakabilen bir gıda maddesi olduğu için özellikle konserve endüstrisinin geliştiği ülkelerde gölevez soyma, kurutma, öğütme, dilimleme makineleri de özel olarak üretiliyor. 

Yarı gölgeli, güneşli yerlerde yetişen tropik ekinler arasındaki gölevez sulu alanlarda daha iyi verim veriyor. Yetişme koşulları ilk bakışta çeltik yetiştiriciliği şartlarını anımsatıyor ancak uzun süre yoğun suya temas yumruları çürütebiliyor. 

Gölevez ülkemizde özellikle Akdeniz Bölgesi’nde tarımı yapılan ekinler arasında gösteriliyor. Mersin ve Antalya ülke çapında üretimde başı çekiyor. Ancak başka illerimizde de deneme amaçlı yetiştiricilik faaliyetleri devam ediyor. Gölevez (Colocasia esculenta (L.) Schott) yumrusunun fiziksel ve kimyasal özellikleri ile kızartma ve püreye işlenmesi adlı makaleye göre, Mersin ilinin Anamur ve Bozyazı ilçelerinin, Antalya linin ise Alanya ve Gazipaşa ilçelerinin sahil kesimlerinde patatesten daha çok gölevez yetiştiriliyor. Sıcaklığın 0 derecenin üstünde seyrettiği ve rakımın düşük olduğu ova alanlarında, sulama olanaklarının uygunluğu, taban suyunun yüksekliği, suya doymuş ıslak arazilerin varlığı ve ırmak yakaları nedeniyle gölevez yetiştiriciliği yapılabiliyor. Ayrıca Ege ve Marmara bölgelerinde, sahil kesimlerinde de gölevez için uygun iklim şartlarının sağlandığı not düşülüyor. 

Yumru büyüklükleri yetiştirildiği bölgenin şartlarına göre değişiyor. Türkiye’de özellikle Anamur’da yetişen yumruların daha büyük olduğu kayıtlara geçiyor. Bozyazı’daki ekinlerin kimyasal kompozisyon değerleri daha yüksek olurken, Anamur mahsullerinde ise daha fazla minerale rastlanıyor. 

Gölevez Tohumu Ne Zaman Ekilir?

Gölevez yetiştiriciliği ve çoğaltma işlemleri çoğunlukla yumrular üzerinden yapılıyor. Yavru yumrular ortalama 10-15 cm derine, 60-70 cm aralıklarla ekilerek yetiştiriliyor. Yumru ekimi nisan ayında yapılıyor, ortalama 7-8 ay sonra aralık ayında hasada başlanıyor. Hasat tüm kış devam ederek bereket sağlıyor. 

Gölevez tohumu ile yetiştirme yapılacaksa çimlenme için 20-22 derece isteniyor. Tohumlar ekilmeden önce 24 saat boyunca nemli bir bez içinde bekletilerek çimlenme hızlandırılıyor. Ardından saksıda 5-10 cm aralıkla tohum ocaklarına ekim yapılıyor. Açık alanlarda, tarlalarda aralık 20-30 cm’ye çıkıyor. Her ocağa 2-3 tohum atılıyor. 10-20 gün içinde çimlenen tohumlarda çimlenme zor görülüyor. Çimlenmenin gerçekleşmesi için toprağın hafif nemli olması, ekim derinliğinin 0,5 ile 1 cm aralığında belirlenmesi tavsiye ediliyor.

Gölevez Nasıl Yetiştirilir?

Tohumdan gölevez yetiştiriciliği yaparken, fideler 5-10 cm boylarına geldiğinde şaşırtma yapılıyor. Toprak yapısı bozulmayacak şekilde sulamaya devam ediliyor. Yarı gölge alanda, direkt güneşe çıkarmadan önce dış alana alıştırma süreci gerekiyor. Saksıdaki fideler aktarılırken toprak harcının %20 ponza, kalanının torf olmasına özen gösteriliyor. Gün içinde güneş alan yerlerde büyütmek bitkinin gelişmesini hızlandırıyor. 

Gölevez yetiştirilirken, toprak hafifçe kurudukça sulamaya devam ediliyor, fazla kuruması beklenmiyor. Gelişim döneminde ayda bir besin desteği verilebiliyor. Özellikle damlama sulama ile sulanması önerilen ekin, çok suda kaldığı zaman çürüme sorunu oluşturabiliyor. Yaz sonunda sarımsı çiçekler açan ekinin kışın ise yaprakları kuruyor. İlkbaharda daha büyük yapraklar baş gösteriyor. Toprak altındaki yumrunun soğuklara dayanıklılığı için -12 derece sınır gösterilirken birçok bölgede -6 dereceden fazla soğukta tutulmaması öneriler arasında yer alıyor. Gölevezin soğuktan etkilenmemesi için kışın toprak üstü malç ile örtülebiliyor. 

Yetiştirilmesi çok zahmetli olmayan gölevezlerin boyları zaman içinde 2 metreye kadar çıkabiliyor. 

Tarfin, çiftçilerimizin son gözdesi olan Gölevez yetiştiriciliği ile ilgili bilgileri paylaşıyor. Dekar başına sağladığı verim ile ülkemizdeki çiftçilerin her geçen yıl daha çok dikkatini çeken gölevez yetiştiriciliği, uygun şartlarda zahmetsizce gerçekleştirilebiliyor. Siz de gölevez yetiştirirken ihtiyaç duyduğunuz tarım malzemelerini Tarfin Mobil aracılığıyla alabilirsiniz. Tarfin Akdeniz Bölgesi'nde de onlarca satış noktası ile çiftçilerimizle buluşuyor. Avantajlı ödeme koşulları, vadeli veya peşin ödeme kolaylığı ile tarım sektörüne nefes aldıran Tarfin ile tanışmak isterseniz hemen satış noktalarına ulaşabilirsiniz.