Yaban Mersini Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Latince adı Vaccinium spp. olan yaban mersini, ülkemizde maviyemiş adıyla da anılıyor. Likapa olarak da bilinen meyve, ayrıca ligarba, ayı üzümü, morsivit, çalı çileği, Trabzon

çayı gibi isimlerin sahibi olarak karşımıza çıkıyor. Dünya çapında, geniş bir pazarda alıcı bulan yemişler, taze veya kurutularak tüketilebildiği gibi işlenerek marmelat, şurup ve reçel şeklinde de piyasada görülebiliyor.

Ankara Üniversitesi’nin Mavi Yemiş yetiştiriciliğine dair ders notlarına göre, ılıman iklim kuşağına adapte olan yaban mersini, gerçek üzümler grubunda ve fundagiller familyasında sınıflandırılıyor. Kültürü yapılan temel dört türden bahsediliyor: Bunlar yüksek boylu çalıdaki yaban mersini (Vaccinium corymbosum), alçak boylu çalı formunda yaban mersini (Vaccinium angustifolium), alçak çatılı maviyemiş (Vaccinium myrtilloides) ve tavşan

gözü (Vaccinium ashei) maviyemiş olarak sıralanıyor. Yaban mersini, farklı türleriyle ülkemizde doğal olarak yetişmesiyle coğrafyaya uygun olduğunu ispatlıyor. 

Maviyemiş (Yaban Mersini) Türleri: 

• Jersey: geç olgunlaşan, küçük meyveli. Salkımları seyrek ve orta derece verimli.
• Northland: Orta mevsimde olgunlaşıyor, küçük meyveli, koyu renkte ve sert. Yara izi küçük, meyve tadı orta iyi, verimi yüksek ve sanayilik bir çeşit.
• Patriot: Erkenci, meyveleri orta iri, açık renk, sert, yara izi küçük ve kuru. Tadı iyi, orta verimli.
• Bluejay: Orta mevsimde olgunlaşıyor, meyveleri orta iri, çok sert, sap çukuru yara izi küçük, tadı iyi ve orta verimli.
• Brigitta: Orta mevsimde olgunlaşıyor, orta iri meyve ve iri meyve veriyor. Orta mavi renkte, çok sert sap çukuru, küçük yara izi bulunduruyor. Tadı iyi ve verimi fazla.
• Chandler: Geç olgunlaşıyor, meyveleri iri ve çok iri. Açık mavi, sert, yara izi küçük, kuru ve çok iyi tad veriyor. Yüksek verimli bir çeşit sunuyor.
• Berkeley: Orta mevsimde olgunlaşma sunuyor. İri meyveli, açık mavi renkte, sert, sap çıkırı yara izi büyük, salkımı seyrek, verimi yüksek ve tadı iyi.
• Bluecrop: Orta mevsimde olgunlaşıyor, meyvesi orta iri, çok açık mavi renkte, tadı güzel, yara izi küçük, salkımı seyrek, verimi yüksek ve sürekli.
• Earliblue: Erkenci bir çeşit, küçük meyveli, açık mavi renk, sert, yara izi orta büyük, seyrek salkımlı, yüksek verimli ancak sürekli değil.
• Darrow: Geç olgunlaşıyor, orta iri meyveli, açık mavi renkte, sert, yara izi orta, tadı orta, yüksek verimli.

Ocak şeklinde görünümü olan maviyemiş, dip kısmından yeni sürgünler vererek odunsu çalı formunda büyüyor. Sırık şeklindeki sürgünler 10 ile 20 yıl arasında yaşıyor. Yüksek boylu çalı türleri 120 -130 cm boya ulaşabiliyor. Tozlanma için arı gibi böceklere ihtiyaç duyuyor. Çiçeklenme genellikle bitki üzerinde 3-4 hafta sürüyor. Genellikle nisan-mayıs gibi çiçeklenen yaban mersininin çiçeklerinin %80 kadarı meyveye dönüyor. Samsun Tarım İl Müdürlüğü Dergisi’nde yer alan makaleye göre, her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan budanan bitkiler, diğer ekinlere göre çok daha az budamaya ihtiyaç duyuyor. Yabancı ot temizliği de yaban mersini yetiştiriciliği için oldukça önemli görülüyor. Temmuz ayıyla başlayan hasat ise genellikle eylül ayı sonuna kadar devam ediyor. 

Yaban Mersini Nerede Yetiştirilir?

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Maviyemiş Bahçe Tesisi Projesi Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi’ne göre, ülkemizde yaban mersininin dört farklı türü görülüyor. Vaccinium vitis idea L., Vaccinium myrtillus, L., Vaccinium arctostaphylos L., Vaccinium uliginosum L. türlerine topraklarımızda rastlanıyor. Ayrıca ülkemizde boylu maviyemiş olarak adlandırılan Vaccinium corymbosum L. çeşitleri (Brigitta, Bluecrop, Bluejay, Duke, Nelson, Earliblue, Patriot, Spartan) ile adaptasyon denemeleri yapıldığı ve başarılı sonuçlar elde edildiği biliniyor. 

Çok hızlı yetişen, pazarı geniş olan ve birim alandaki yüksek getirisi ile tanınan meyve, her geçen gün ülkemizde daha çok yetiştiriliyor. Fenolik bileşen ve antosiyanin açısından zengin olan yaban mersini, sağlık açısından olumlu etkiler sunuyor. Dünyada “blueberry” adıyla tanınan maviyemiş, doğadaki yabani formu ve endüstriyel versiyonlarıyla topraklarımızda bereket vadediyor.   

Yaban mersini, asitli ve organik madde bakımından zengin topraklarda yetişiyor. pH derecesinin 4.5 ile 5.2 arasında olması gerekiyor. Defne, orman gülü, çam, kızılağaç, ladin yetişen alanların yaban mersini için de uygun olduğu biliniyor. Türkiye’nin 40 ile 42. enlem arasında yer alan bölgelerinde doğal asitli alanların varlığı, topraklarımızın maviyemiş için uygun olduğunu gösteriyor. Peki, yaban mersini Türkiye’nin hangi bölgelerinde yetişir? Özellikle Karadeniz’de yetişen yaban mersini, Artvin’den Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Sinop, Samsun, Zonguldak’a kadar yetişebiliyor. Hatta uygun koşullar İstanbul ve Bursa’da da görülüyor. Geniş uyumlu arazi bulunması, gelecek yıllarda ülkemizde daha çok yaban mersini yetiştirilebileceğinin müjdesini veriyor. 

Güneş alan, gölgesi olan, hafif meyilli, drenajlı, hava akımı iyi, güney veya kuzey batıya bakan alanlar yaban mersini yetiştirmek için uygun görülüyor. 160 gün yetişme süresinde 7 derecenin altında sıcaklık, 300-1000 saat soğuklama istiyor. Soğuğa dayanıklı olan maviyemiş ekini, ekstrem sıcaklıklara da dayanıyor. -40 dereceye kadar kar altında sağlamlığını koruyor. Ancak çiçekleri -2.2 derece zarar görmeye başlıyor. Deniz seviyesinden 100 metre yüksekten başlayarak 2200 metreye kadar yetişebiliyor. 

Yaban Mersini Hangi Mevsimde Ekilir?

Sonbahar sonunda veya ilkbahar başında 30-40 cm derinliğinde çukurlara dikilen ekinlerin kökleri ince olduğu için dikim sonrası kuru bırakılmaması önem arz ediyor. Bitki dikildikten sonra etrafına 10-15 cm kalınlığında malç seriliyor. Yaban mersini yetiştiriciliğinin 1 sene kadar öncesinde toprağın hazırlanması öneriliyor. pH değeri dengelenmesi için dikimden 6 ay kadar önce kükürt uygulamasının tamamlanması gerekiyor. Dikim sırasında sıra üzerinde 1.0-1.5 metre, sıra arasında 1.5-3.0m mesafe bırakılıyor. 

Peki yaban mersini ne zaman gübrelenir? Yaban mersini yetiştiriciliğinde, dikim sırasında ahır gübresi ile toprak karışımı dikim çukurunun boş kalan alanlarına dolduruluyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Maviyemiş Bahçe Tesisi Projesi Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi’ne göre, dekar başına 50-70 kilogram kadar kompoze gübre (5-10-5) kullanılıyor. Kompoze gübre, ilkbaharda, gözler kabardığında uygulanıyor. Ayrıca yaban mersinine hangi gübre atılır? Toprak çok asitli olduğunda, bu işlemden yaklaşık 6 hafta sonra dekar başına 16 kg sodyum nitrat veya kalsiyum nitrat veriliyor. Eğer asit oranı fazla değilse, dekar başına 13-14 kilogram amonyum sülfat gübresi verilmesi uygun görülüyor. 

Tarfin, yaban mersini yetiştiriciliği için emek veren çiftçilerimizin tarımsal ürün ihtiyaçlarında yanında oluyor. Tarfin mobil üzerinden gübre ve ilaç fiyatlarını karşılaştırabilir, 500’ü aşkın Tarfin Satış Noktası üzerinden kolaylıkla alışverişinizi gerçekleştirebilirsiniz. Üstelik yeni finansal sistemi sayesinde Tarfin, hasat vadeli ödeme imkanı da sunuyor.