Soğan Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

İnsan beslenmesinde önemli yeri olan soğan, ülkemizin mutfağında da sıklıkla kullanılıyor. Taze ve kuru olarak tüketilebilen sebze, mineral ve vitamin açısından zenginliği ile tanınıyor. Kültür sebzesi olarak, üretimi ve tüketimi her geçen gün artarak devam ediyor. İki yıllık bir sebze olan soğan, genellikle birinci yılında yumru, ikinci yılında tohum oluşturuyor. 

Monocotyledone sınıfından, alliaceae familyasından, allium cinsinden, allium cepa L türünden olan soğan bitkisi, müstakil köklü olarak tanınıyor. Her kök, gövdeye ayrı ayrı bağlanıyor. Yaşlanan kökler çatallaşarak zaman içinde saçak kök görünümü kazanıyor. Yüzlek köklü olması ile ayırt ediliyor. Soğanların köklerinin %75’i toprağın ortalama 20-25 cm derininde gelişiyor. Dar bir açıyla toprağa yerleşen bitkiler, bu özellikleri sayesinde dar alanlarda bile sık bir şekilde yetiştirilebiliyor. İnce uzun ve beyaz renkli olan köklerin yanında 10-50 cm boyda gövde uzanıyor. Yaprak ve başlar çevre şartlarına bağlı olarak 20 ile 60 cm kadar boy alabiliyor. Yapraklar griden yeşile kadar geniş renk yelpazesi sunuyor. 

Milli Eğitim Bakanlığı’nın kaynaklarına göre, soğan çeşitleri, temelde iki kategoride inceleniyor. Yazlık soğan ve kışlık soğanlar, temel iki sınıfı oluşturuyor. 

• Yazlık soğanlar; kalın etli, sulu, açık renkli, uzun şekilli, kaba, gevşek, tatlı ve bekletmeye dayanıksız görülüyor. 
• Kışlık soğanlar; sıkı başlı, az sulu, koyu renkli, basık şekilli, acı, bekletmeye dayanıklı oluyor. 

Soğan Yetiştirme Koşulları Nelerdir?

Soğan, kuzey bölgelerin sıcak kuşaklarından başlayarak ılıman ve sıcak iklimlere kadar geniş alanda yetiştirilebiliyor. Soğuklara dayanıklı olmasıyla tanınan soğan, kısmen zahmetsizce yetiştiriliyor. Bitkinin dayandığı soğukluk derecesinin -8 ile -10 aralığında olduğu not düşülüyor. Soğan yetiştiriciliğinde, ışıklanma süresi ve sıcaklık üretimi kısıtlayan faktörler arasında sıralanıyor. Sebze erken gelişim döneminde serin havaya ihtiyaç duyuyor. Baş bağlama ve başın büyümesi için sıcaklık yüksekliği şart görülüyor. Erken gelişmede 12.8, baş bağlama evresinde 18-21, baş olgunlaşmasında 24-27 derece sıcaklık istiyor. Tohumların çimlenmesi için toprak sıcaklığın 0’ın üstünde olması, çıkış için 20-25 dereceye ulaşması gerekiyor. 

Soğan yetiştiriciliği için toprak seçerken besin değeri ve toprak cinsi önemseniyor. Soğan, hafif karakterli topraklardan tınlı ve hafif killi topraklara kadar birçok toprak çeşidinde üretilebiliyor. Doğal olarak gevşek yapıda olan, su tutma kapasitesi geniş, kök sisteminin yayıldığı derin, humuslu ve kolay işlenebilen tınlı topraklar tercih ediliyor. Yüksek asiditeye karşı duyarlı olan soğan, 6,0 ile 6,5 pH arasında yetiştiriliyor. 

Soğan Ne Zaman Ekilir?

İstanbul Tarım İl Müdürlüğü’nün soğan yetiştiriciliği belgesine göre, ekim zamanı, çeşidin kısa gün, orta gün veya uzun gün çeşidi olmasına göre değişiyor. Kısa gün soğan çeşitleri, 10 eylül-10 ekim arasında ekiliyor. Orta gün soğan çeşitleri ile uzun gün soğan çeşitlerinin ekim zamanı, aynı döneme denk geliyor. İkisi de tohum halinde ocak ve mart ayları arasında ekiliyor. 

Yeşil Soğan, Kuru Soğan Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Soğan yetiştiriciliği, tohumdan, fideden, kıska yani arpacıktan ve tepe soğanı üzerinden yapılabiliyor. Dört farklı üretim çeşidi de ülkemizde tercih ediliyor. Soğan üretiminde kullanılan yöntemlerin üçü çiftçilerimiz tarafından kullanılırken, biri akademik çalışmalar için yapılan yetiştirmelerde uygulanıyor. 

• Karaca adı verilen soğan tohumları, en ucuz üretim yöntemini işaret ediyor. Büyük alanlarda üretimde, genellikle tohumdan yetiştirme tercih ediliyor. Tarla öncelikle 15-20 cm derinlikte işleniyor. İlkbaharda toprak tava gelir gelmez yüzlek işleme yapılıyor. Kültivatör veya tırmıkla parçalanan ve bastırılan toprağa tohumlar ekiliyor. Elle serpme veya mibzerle ekimde dönüme ortalama 1-2 kg tohum kullanılıyor. Soğan tohumları kaplanıp ekileceği zaman ise dönüme 0,3-0,5 kg tohum gerekiyor. Kaplanıp ekilen tohumlarda baş çapı ve kalite daha yüksek oluyor. Bu tür ekimde, seyreltmeye de gerek kalmıyor. Topraktaki nemi kullanarak çimlenen tohumlar, ortalama 2-3 cm derine atılıyor. 25-30 cm sıra arası, 8-12 cm sıra üzeri mesafe bırakıyor. Çimlenme hemen hemen 3-4 hafta alıyor. 
• Fide ile üretim, yeşil soğan ve yemeklik baş soğan üretiminde kullanılıyor. Tohumlar öncelikle 5-10 cm sıra arası, 0,5-1 cm sıra üzeri mesafeyle yastıklara ekiliyor. Soğuk bölgelerde sıcak yastıklama tercih ediliyor. Üzeri camlı çerçeve ile örtülüyor. Fideler hemen hemen kalem kalınlığına ulaştığında, tavalardan sökülüp tarlaya dikiliyor. 5 x 25 veya 5 x 30 cm dikim aralığı korunuyor. Küçük çaplı yetiştiricilikte kullanılan bu yöntem, geniş alanlar için çok ekonomik bulunmuyor. 
• Tohumdan yetiştiricilik yapıldığında, bazı soğanlar ne kadar özen gösterilirse gösterilsin baş oluşturmuyor. 1-2 cm çapında oluşan soğanlar arpacık veya kıska adını alıyor. Arpacıklar, ikinci yıl dikilerek baş soğan üretiminde kullanılıyor. Bu yöntem dar alanlarda kullanılsa da geniş alanda soğan yetiştiriciliği için ekonomik olmaktan çok uzak görülüyor. Arpacık elde edilmesi için 120 ile 150 cm genişliğinde, 20-25 cm boyunda tahtalar hazırlanarak işe başlanıyor. Tahtalar üzerine serpme veya sıraya tohum ekimi yapılıyor. Metrekare başına 5-7 gram tohum kullanılıyor. Şubat itibarıyla ekilen tohumlar, bölgeye göre mart veya nisan aylarında da toprağa düşebiliyor. Ortalama 4-6 ay sürecinde gelişen arpacıklar, topraktan çıkarıldıktan sonra 5-10 gün toprak üstünde bırakılıyor. Güneşte kuruluyor ve kışı depolanarak geçiriyor. Dikileceği zaman ise ilkbaharda, 20-30 cm sıra arası, 5 cm sıra üzeri mesafe belirlenerek tarlaya dikiliyor. Dekar başına 25 ile 50 kilogram arasında arpacık dikimi yeterli oluyor. Tek sıra, çift veya çok sıralı dikim kullanılabiliyor. 
• Tepe soğanı ile üretim, bilimsel araştırmalar için tercih ediliyor. Ticari yetiştiricilikte kullanılmıyor.

Soğan yetiştiriciliği sırasında kültürel işlemler de yapılıyor. Yüzeysel köklü bir bitki olan soğan, ortalama 40-50 cm derinlikte yetişiyor. Eğer sürekli rutubetli bir toprakta yetiştiriliyorsa çok sulama zararlı görülüyor. Çok sulama, ekinlerin dayanıklılık sürelerini olumsuz etkiliyor. Baş bağlamadan olgunlaşmaya kadar geçen zaman aralığında, tam olgunluğa kadar, haftada bir kez sulama işlemi yapmak yeterli oluyor. İki sulama arasındaki süre, toprağa, iklime bağlı olarak değişiyor. Olgunlaşma evresinde ise sulama yapılmıyor. Masura usulü soğan yetiştiriciliği yapılıyorsa karık sulama, düzde yetiştirme yapılıyorsa yağmurlama sulama tercih ediliyor. Son yıllarda en verimli sulama teknikleri arasında gösterilen damlama sulama da soğan yetiştiriciliğinde kullanılıyor. 

Soğan Hastalıkları ve Zararlıları Nelerdir?

Adana Tarım İl Müdürlüğü’nün soğan yetiştiriciliği belgesine göre, soğan yetiştiriciliği sırasında en sık görülen hastalıkların başında mildiyö ve soğan sürme hastalığı geliyor. Soğanda en çok rastlanan zararlılar ise soğan sineği ve soğan sap nematodu oluyor. Hastalık ve zararlı görülmesi durumunda, dayanıklı çeşitlerin ekimi, hasta ekinlerin imhası gibi kültürel önlemler alınıyor. Ayrıca mücadelede kimyasal savaşçılardan da yararlanılıyor. Ortalama sıcaklık 16 dereceye ulaştığında, nem %80’i bulduğunda ilaçla mücadeleye başlanıyor. İlk hastalık belirtileri görüldüğünde ihmal edilmeden ilaçlama öneriliyor. 

Soğan yetiştiriciliği sırasında ihtiyaç duyduğunuz tüm tarımsal girdiler için Tarfin Mobil uygulamasını kullanabilirsiniz. Çiftçilerimizin ürün fiyatlarını kolaylıkla karşılaştırdığı, en avantajlı alışverişi yapabildiği Tarfin’de peşin veya vadeli alışveriş seçenekleri de bulunuyor. Siz de Türkiye’nin dört bir yanındaki 500’ü aşkın satış noktasına gelerek Tarfin ile tanışabilirsiniz.

Soğan yetiştiriciliği dışında biber yetiştiriciliği ya da fasulye yetiştiriciliği konuları hakkında bilgi almak istiyorsanız Tarfin blog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.