Domates Hastalıkları Nelerdir? Nasıl Mücadele Edilir?

Domates üreticiliği 1900’lü yılların başından bu yana ülkemizde yapılıyor. Amerika kıtasında keşfedilen ve bugün ülkemizde en çok tüketilen ürünler arasında yer alan domatesler, yüksek verimlilik nedeniyle çiftçilerimizin de tercihi oluyor.

Besin değeri açısından oldukça zengin olan domates tohumdan ekimi sırasında, içerdiği vitaminler, mineraller, aminoasitler ve liflerle günlük beslenmenin ayrılmaz bir parçasını oluşturuyor. Tarımsal alanlarda açıkta yetiştirilen domatesler severek tüketiliyor. Bunun yanında örtü altı yetiştiricilik sayesinde, domateslerin dört mevsim yoğun talebe arzı sağlanıyor. Ancak her ekinde olduğu gibi domates yetiştiriciliğinde de zararlılar ve hastalıklar görülebiliyor.

Çiftçilerimiz, domates üretirken farklı birçok hastalıkla baş etmek zorunda kalıyor. Bakterilerden, dış etkenlerden, yanlış uygulamalardan dolayı sık görülen domates hastalıkları resimli ve çözüm yolları sizlerle: 

Domates Fidesi Zararlıları Nelerdir?

Domates yetiştiriciliği sırasında üretimi sınırlandıran birçok zararlı organizma bulunuyor. En sık görülen domates fidesi zararlıları arasında beyaz sinekler, thripsler, güve, yaprak biti, kırmızı örümcekler, pas akarı gibi birçok farklı tür sayılabiliyor. Domates yetiştiriciliği konusunun içine giren domates fidesi zararlıları şu şekildedir:

Beyaz sinekler: Beyaz sinekler, yaprağın sapçık kısmına ve alt yüzeyine dik olarak tutunuyor. Bitkinin öz suyunu emerek zarar veren organizmalar olduğunda ekin yaprağında sararma meydana geliyor. Ayrıca salgıları, siyah bir tabaka oluşturuyor. Bitkinin solunumuna etki eden mikroorganizmalar, verim kaybına yol açıyor. Bu canlılar, domates sarı yaprak kıvırcık virüsü de taşıyabiliyor. 

Thripsler silindir: Thripsler silindir, küçük böcekler olarak tanımlanıyor. Soluk sarı renkteki kanatsız bu canlılar, tomurcuk ve çiçekte görülüyor. Bitki öz suyu ile besleniyor, beslendikleri yerlerde beyaz gümüş renk bırakıyor. Virüs hastalıkları yayan zararlar arasında sayılıyor. 

Domates güvesi: Domates güvesi, ince uzun, 7 mm boylarında oluyor. Gündüz yapraklar arasında hareketsiz olan güveler, gece aktif hale geliyor. Yaprak, sap, gövde, tomurcuk, çiçek, meyve gibi ekinin her yanında yumurtalar yer alıyor. Ekin üzerinde galeriler açarak beslenen zararlıların zararları kuru, koyu, kahverengi izlerden anlaşılıyor. Bitkiyi kurutan güveler, ekinde şekil bozukluklarına neden olabiliyor. Domates kalitesi ve pazar değeri düşüyor. Galerilere mikroorganizmalar yerleştiğinde çürümeler oluşuyor. 

Yaprak bitleri: Yaprak bitleri, oval ve yumuşak vücutlu böcekler olarak tanınıyor. Kanatlı veya kanatsız olan canlılar, bitki öz suyunu emiyor. Taze sürgünlerde ve yaprak altlarında bulunan bitler, yapraklarda kırılmaya ve şekil bozukluklarına yol açıyor. Salgıları, bitkinin solunumuna engel oluyor ve bitler aracılığıyla da virüs bulaşabiliyor. 

Kırmızı örümcekler: Kırmızı örümcek, gözle zor görülen dört bacaklı türler… Bitkiyi kurutan bu canlılar, yaprağın sararmasına ve kıvrılarak dökülmesine neden olabiliyor. 

Domates pas akarı: Domates pas akarı, ancak mercek altında görülebiliyor. Saydam, sarımsı kahverengi, pembe renkli olabilen canlılar, iki bacaklı olması ile ayırt ediliyor. Yaprakta, gövdede ve meyvede yağlı görünüm oluşturan akarlar, sararmaya, yaprakta yukarı doğru kıvrılmaya neden oluyor. Meyveler sertleşerek üzeri pas görünümü alıyor. Susuz toprak gibi çatlamalar meydana geliyor. 

Kök-Ur Nematodları: Kök-Ur Nematodları, domates fidesi hastalıkları oluşturan diğer zararlılar arasında yer alıyor. İnce, uzun ve ipliksi formdaki zararlılar, ergin dönemde armut veya limon şeklini alabiliyor. Kök dokusunu çatlatan, jelatinimsi bir kese oluşturan canlılar, yumurtalarını bu keselerde saklıyor. Köklerde anormal büyümeye neden olan zararlılar, ur gelişimi ile ayırt ediliyor. Bitki zayıflayarak sararıyor. Oluşan yaralardan toprak kökenli patojenler bitkiye girebiliyor. 

Yaprak galeri sineği: Yaprak galeri sineği, grimsi siyah renkte oluyor. Yaprak dokusuna gözle görülür zarar veren zararlılar, sarı noktalar oluşturuyor. Fotosentezi engelleyen canlılar, yaprak öz suyu ile besleniyor. 

Losioptera sp: Losioptera sp, henüz hakkında çok az şey bilinen yeni bir tür. Gövde içinde yaşayan ve ekin dokusunda bozulmalar, oyuklar oluşturan zararlı, beslendiği kısımlarda fungus miselleri oluşturuyor. İletim demetlerinde su ve besin geçişini engellediği için ekinin gelişimini yavaşlatıyor veya kurutup öldürüyor. 

Yeşil kurtlar: Domates neden kurtlanır? Yeşil kurtlar, sırt kısımlarında yeşili kahverengi veya sarı bantlar bulunduruyor. Bir ekinden diğerine geçerek geniş alana zarar verebilen organizmalar, çürümelere neden oluyor. 

Pamuk yaprak kurdu: Pamuk yaprak kurdu, gri kahverengi renkte, açık sarı çizgilerle süslü kurtlar meyveleri delerek içine giriyor. Yaprakları yiyerek delik deşik yapıyor. 

Bozkurtlar: Bozkurtlar, siyahımsı gri renkte oluyor. Taze yapraklarda, sürgünlerde yaşıyor. Kök boğazlarını kemiren ve henüz çimlenen tohumlara, fide köklerine zarar veren kurtlar, ekinlerin yetişmesini engelliyor. 

Domates Hastalıkları Nasıl Teşhis ve Mücadele Edilir?

En sık görülen domates hastalıkları ve domates hastalıkları nasıl anlaşılır konusunda ipuçları, mücadele notlarıyla beraber şöyle özetleniyor: 

Kurşuni küf hastalığı: Kurşuni küf hastalığı, her bitkide farklı belirtilere neden oluyor. Gövde ve meyvede oluşan zarar, lekelerle ortaya çıkıyor. İğne ucu kadar olan lekeler zamanla büyüyor, ekinin iç kısmında gelişerek dokulara yayılıyor. Meyvelerde çatlama ve su kaybı görülüyor. Meyveler çürüyor, yumuşak çürüklük ortaya çıkıyor. Çözüm için havalandırma, sıcaklık ve nem kontrolü önemli görülüyor. Zarar görmüş ekinlerin imha edilmesi, dengeli gübreleme, iyi bakım önem arz ediyor. Çiy ihtimaline karşı seralar güneş batımından 2 saat kadar önce ısıtılıyor. İlaçlamanın ilk belirtilerin görüldüğü zaman veya çiçeklenme döneminin başında 10 gün arayla yapılması gerekiyor. 

Solanaceae familyası: Solanaceae familyası, kültür bitkilerinde stolbur, fitoplazma nedeniyle oluşuyor. Pireler hastalığı taşıyor. Uç yapraklarda morumsu renk değişimi, külah şeklinde kıvrılma, sararma ve boğum aralarında kısalma meydana geliyor. Koltuk yumruları oluşuyor ve devamında havai yumrular görülüyor. Solgunluğun devamında kökler tamamen ölüyor. Ekim alanlarının yüksek ağaçlarla çevrilmemesi, yabancı otların temizlenmesi önem taşıyor. 

Septpria leke hastalığı: Septpria leke hastalığı, yapraklarda, saplarsa kahverengi lekelere neden oluyor. Lekeler büyüyerek neredeyse tüm yaprağa yayılıyor. Şiddetli durumda, yaprakların dışında meyvelerde de küçülmeler görülüyor. Temiz tohum kullanımı, ekim nöbeti, hasta bitkilerin imhası önleme için önem arz ediyor. 

Biber kök boğazı yanıklığı: Biber kök boğazı yanıklığı, ekinin farklı organlarında görülebiliyor. Kök boğazında koyu yeşil, zamanla kahverengi ve siyah renk dönüşümüne neden oluyor. Çürüme görülüyor. Özenli tohum seçimi, temiz yerlerde fide saklama, aşırı sulamadan kaçınma, hastalığın önlenmesi için öneriliyor. Karık usulü dikim önem arz ediyor. Dengesiz gübreleme, aşırı azotlu gübre kullanımı hastalığa neden olabiliyor. 

Bakteriyel kanser ve solgunluk: Bakteriyel kanser ve solgunluk, tohumla taşınabiliyor, ardından toprağa bulaşabiliyor. Bitkinin her yerine yayılıyor. Alt yapraklardan itibaren solma, kuruma ilk belirti olarak öne çıkıyor. Bitki ortada kesildiğinde iç demetler boyunca sarı, kahverengi renk değişimi görülüyor. İleri evrede bitkide çatlamalar ve yaralar dikkat çekiyor. Meyve ortasında açık kahverengi lekeler, beyaz haleli kuş gözü lekeleri bulunuyor. Bulaşık tohumların rengi değişerek çimlenme gücü azalıyor. Meyve ve domates gövde hastalıkları arasında sayılan bu hastalık için etkin bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmuyor. Temiz tohum kullanımı, seraların havalandırılması, hasta ekinleri imha edilmesi, ekim nöbeti yapılması önleme için tavsiye ediliyor. 

Domates Zararlıları ile Mücadele 

Zararlılar nedeniyle oluşan domates fidesi hastalıkları nasıl tedavi edilir? Domates zararlıları ile farklı mücadele yolları bulunuyor. Virüs ve benzeri hastalıklara karşı dayanıklı ekinlerin kullanımına dikkat edilmesi, fazla sulamadan kaçınılması gerekiyor. Fazla azotlu gübre kullanımının emici böcek artışına neden olabileceği akılda tutuluyor. Domates zararlıları, yabancı otların temizlenmesi, seralarda çift kapı ve kapılarda ince tül kullanılması öneriler arasında yer alıyor. Aşılı fide seçimi, toprak işleme alet ve makinelerinin temizliğine önem verilmesi, önleyici önlemler arasında sıralanıyor. Feromon tuzaklar, biyoteknik mücadelede etkinlik gösteriyor. Biyolojik mücadele söz konusu olduğunda ise avcı akarlar kullanılabiliyor. Ruhsat almış parazitoid böcekler kullanılarak mikroorganizmaların bazılarından (güve gibi) kurtulunabiliyor. 

Domates Fidesi İlaçları 

Domates hastalıkları ve zararlıları ile ilaçla mücadele edilebiliyor. Doğru zamanda, dikkatle yapılan uygulamalar, hastalıkların önüne geçebiliyor. Mikroorganizmaların her biri için ilaçlama zamanı değişiyor. Örneğin, haftada bir kontrol edilen tuzaklarda ilk ergin güve çıkışının ardından kontroller yapılarak 5-6 gün arayla ilaçlama tekrarlanıyor. Kök-ur nematodlarına karşı ise boş saha ilaçlanıyor veya domates hastalığı ilaçları ile dikim sonrası ilaçlama gerçekleştirilebiliyor. Domates hastalıkları ve ilaçları teşhisi, ilaç seçimi, ilaçların kullanımı konusunda yetkili satış noktalarımızdan uzman desteği alabilirsiniz.

Tarfin Mobil uygulamasını indirerek bölgenizdeki yetkili satış noktalarımızı görebilirsiniz. Tarfin uygulaması üzerinden tarımsal ürünlerin fiyatlarını karşılaştırarak hemen satın alabilirsiniz. Sistem sayesinde dilerseniz hasat zamanı ödeme yapabilirsiniz. Türkiye genelinde 300’den fazla satış noktasında Tarfin ayrıcalıkları sizi bekliyor. Tarfin Mobil uygulamasını hemen indirebilirsiniz.