Buğdayın çiçeklenme döneminde görülen buğday rastığı, buğday yetiştiriciliği yapanların en sık karşılaştığı sorunlar arasında sayılıyor. Başaklardaki siyah görüntüyle akıllara kazınan hastalık, kolaylıkla ayırt edilebiliyor. Buğday açık rastığı veya halk arasında çubuk kör olarak da bilinen hastalık, literatürde Ustilago nuda adıyla anılıyor. Dünyada hemen hemen her yerde bu hastalığı görebilirsiniz. Ancak dikkatle araştırdığınızda çok ve yarı yağışlı iklimlerde rastık hastalığının daha çok bulunduğunu fark edebilirsiniz. Keza, yağışın fazla olduğu yıllarda hastalık yayılımının arttığı da kayıtlar geçiyor.
Eski zamanlarda tarım üretimi için önemli sorunlar arasında sayılan rastık problemi, bugün doğru müdahalelerle üstesinden gelinebilen bir konu halini alıyor. Ancak, buna rağmen buğday rastığının bazı bölgelerde %20-50 arasında yakalanma oranına ulaştığı görülüyor. Bu yüksek oranlar, hastalığın hala ciddiye alınması gereken bir tehdit olduğunu ispat ediyor. Gelişmekte olan ülkelerde buğday rastığı zararı, verimde %5 oranında zarar oluşturabiliyor. Gelişmiş ülkelerde, bilinçli çiftçilik ve ilaç erişimi dolayısıyla zarar oranı yalnızca %1’e kadar düşüyor. Ülkemiz topraklarında da buğday rastığı hastalığı görülüyor, özellikle Karadeniz Bölgesi’ndeki çiftçilerimiz, tahıl yetiştirirken bu sorunla karşı karşıya geliyor.
Hemen uygulamayı indir, fiyatları karşılaştır.
Alışverişini hasada varan vadelerle Tarfin'den yap, uygun fiyata al, tasarrufun cebine kalsın!
Hemen uygulamayı indir, fiyatları karşılaştır.
Buğday rastığının başlıca konukçusu yine buğday oluyor. Ayrıca triticale, çavdar, yabani buğday, ayrık gibi buğdaygiller de rastık sporlarından enfekte olabiliyor. Rastık hastalığı buğdayın yanı sıra arpada da görülebiliyor. Buğdayda sadece açık olarak görülen rastık, arpada açık, yarı açık ve kapalı şekilde de karşımıza çıkabiliyor. Açık rastıkta, hastalığın son döneminde başak kısımları, kavuzlar, kılıklar, başakçık ve taneler dökülerek kaybolabiliyor. Buğday ve arpa arasında rastık bulaşması söz konusu görülmüyor. İki ekinde görülen sporların farklı tür olduğunun altı çiziliyor.
Buğday yetiştirilen her bölgede aktif olan sorunun ihmal edilmemesi ve mücadeleye zaman kaybetmeden başlanması önem taşıyor.
Buğday Rastığı Hastalık Belirtileri Nelerdir?
Zirai Mücadele Teknik Talimatları adlı Tarım ve Orman Bakanlığı belgesine göre, buğday rastığı enfeksiyonu, buğday başı dışarı çıkana kadar görünmüyor. Bu nedenle belirtilerin fark edilmesi oldukça geç olabiliyor. Buğday rastığı hastalığı belirtileri şöyle sıralanıyor:
- İsli başak görünümü, ayırt edici ilk özellik oluyor.
- Başak dokusunda sağlıklı yapı yerine zeytin yeşili ve kahverengi rastık sporları görülüyor.
- Bayrak yaprağın önceden sararması hastalık belirtisi sayılıyor.
- Hasta bitkilerin erken başaklanması ve başak saplarının uzun olması belirtiler arasında kendine yer buluyor.
- Spor kitlesinin gri-beyaz ince bir zar ile kaplı olduğunu fark edebilirsiniz.
- Birkaç gün içinde spor kitlesinin serbest kaldığını görebilirsiniz.
- Serbest kalmayla beraber, gider sağlıklı ekinler de enfekte olarak hastalığın yayılımı hızlanıyor.
- Hasta ekinin üzerinde başak ekseni kalıyor. Eksenin siyah renkli olduğuna dikkat edebilirsiniz.
- Hasta ekinlerin yanındaki dayanıklı bitkilerde, boy kısalması ve zayıf kardeşlenme gibi sorunlar baş gösterebiliyor.
- Kimi zaman, başaktaki tüm başakçıkların hastalanmadığı görülüyor. Enfekte bir taneden oluşan kardeşlerin tümünde hastalık meydana gelmeyebiliyor.
Buğday Rastığı Yaşam Çemberi
Hastalığa neden olan mantar, tohum içinde hayatta kalarak yaşamını sürdürüyor. Tohum çimlendiğinde, mantar miselyumu da ekinle beraber yukarı doğru büyüyor. Ancak baş ortaya çıktıktan sonra görünür hale geliyor. Çiçeklenme döneminde kendilerini örten zarın yırtılmasıyla serbest kalan sporlar, rüzgarla taşınıyor ve sağlıklı buğday başaklarına erişiyor. Çiçekte çimlenen sporlar, ortalama 18-33 gün içinde ekinin büyük kısmını işgal ediyor.
Danenin oluşmasıyla beraber interselüler miselde dinlenmeye geçiyor. Bulaşık olan daneler, sağlam olanlarla kıyaslandığında daha küçük kalıyor. Sporların çimlenmesi için 20-26 derece sıcaklık ideal görülüyor. 35-37 dereceye kadar çimlenme sürebiliyor. Çiçeklenme zamanındaki yağışlar da sporların üremesini hızlandırıyor. %60 ile %90 arasındaki nemde sporlar uygun çoğalma koşullarına ulaşıyor.
Uzmanlar, dinlenme halindeki miselin 11 yıl kadar canlılığını koruyabileceği konusunda çiftçilerimizi uyarıyor. Dışarıdan bakıldığında gayet sağlıklı görülen danelerin zaman içinde çimlenme güçlerinin azaldığı da kayıtlara geçiyor.
Tohumun ekilmesiyle beraber, aktivasyon başlıyor. Bitkilerin dokularına giren ve rastgele yayılan hastalık, genellikle boğum ve boğum aralarında daha az yerleşiyor. Hızla rastık sporlarına dönüşen miseller, başaklanmaya dek gözle görülür bir sorun oluşturmuyor. Yine de dikkatle karşılaştırıldığında hasta buğdayların sürme gücünün, tarlada çıkışının, kök hacminin küçüldüğü biliniyor. Kış koşullarına duyarlılık artıyor.
Fidelerin gelişme zamanında hava sıcaklığı 5 derece civarında olduğunda, rastık oranının azaldığı göze çarpıyor. Rastık hastalığına yazın daha çok rastlanması bununla ilişkilendiriliyor. Enfeksiyon kaynağı olan tarladan uzaklaşıldıkça rüzgarla hastalığın taşınma ihtimali de azalıyor. Rüzgar yönüne bağlı olarak 150 m civarda, ters istikamette 60 m çevrede hastalık görülebiliyor. Spor uçuşları ortalama 3-4 hafta devam ediyor.
Buğday Rastığı ile Kültürel Mücadele Nasıl Yapılır?
Dünyanın birçok yerinde buğday rastığı ile mücadele için dayanıklı çeşitlerin ekimi gerçekleştiriliyor. Ayrıca önlem olarak hastalığın görülmediği bölgelerden seçilen sertifikalı tohumlar kullanılıyor. Buna ek olarak, deneme yapılan parsellerde rastık başakların spor uçuşundan önce toplanıyor. Çiftçilerimiz, ekim tarihlerini de rastık riskine göre belirliyor. Bu bağlamda, kışlık ekimlerde geç, yazlık ekimlerde daha erken ekim tercih edebilirsiniz. Küçük hasta danelerin sağlıklı olanlardan ayrılması da deneniyor ancak hasta dane tespitinin çok güç olması bu yolu neredeyse imkansız kılıyor. Rastık hastalığı görülen yerlerde yüzeysel ekim yapılması da kültürel önlemler arasında yer alıyor.
Fiziksel mücadele için tohumluktaki sporların ölebileceği kadar yüksek ısı kullanılabiliyor. Tohumluk normal ısıdaki su içinde 4-5 saat bekletildikten sonra şişiyor. Ardından 41 dereceden 49 dereceye kadar yüksek sıcaklıkta tutularak sporların ölmesi sağlanıyor. Son olarak serilerek kurutulan tohumluklar hastalıktan arındırılabiliyor. Bir diğer yöntem ise tohumu 25-30 derece ısıdaki suyla şişirme şeklinde başlıyor. 4 saatin sonrasında 50-52 derecedeki suya atılan tohumluklar 10 dakika içinde çıkarılıp kurutuluyor. Tohum sayısı azsa kolaylıkla yapılan bu uygulama çok sayıda tohumluk söz konusu olduğunda oldukça zor bir hal alıyor.
Buğday Rastığı ile Kimyasal Mücadele Nasıl Yapılır?
Sistemik fungusitlerle tohumlukların ilaçlanması etkili kimyasal mücadeleyi işaret ediyor. Buğday rastığına karşı yapılan ilaçlama, sürmeyi de önlüyor. İlaçlama uygulaması, ilaçlama bidonlarında veya ilaçlama cihazı çalışan selektörlerde yapılabiliyor. İlacın tohumluğa iyice karıştırılması, her dane yüzeyinin iyice ilaçla kaplanması sağlanıyor. Sistemli ilaçlama, süreçte önem taşıyor. Kontakt fungisitlerin sporlar üzerinde etkili olmadığının altı çiziliyor. Tohumların, ilaçlandıktan sonra ekilmesi gerekiyor. Buğday rastığı ile yapılan kimyasal mücadele sırasında kullanılacak ilaçlar ve dozları, tarım il/ilçe müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişiler tarafından belirleniyor. Bitki Koruma Ürünleri veritabanına göre, rastık için genellikle 100 kilogram tohuma ilaç türüne göre 50 ile 300 ml arasında ilaç dozu belirleniyor. Önerilen dozun uygulanması büyük önem taşıyor, düşük doz uygulamalar etki göstermekte yetersiz kalabiliyor. Yüksek doz ise, tohum çimlenmesini olumsuz etkileyebiliyor. Mümkün oldukça, yeni ilaçlanmış tohum kullanımı öneriler arasında yer alıyor.
Siz de buğday rastığı ile ilgili sorularınıza Tarfin Blog aracılığıyla yanıt bulabilir, buğday ekimi sırasında ortaya çıkan tüm tarımsal ihtiyaçlarınızı Tarfin güvencesi ile karşılayabilirsiniz. Tarfin Mobil aracılığıyla tarım alışverişlerinizi yapabilir, peşin veya vadeli ödeme alternatiflerinden dilediğinizi seçerek üretiminizi tamamlayabilirsiniz. Buğday borsası konusunda fikir sahibi olmak ve en karlı buğday satışını yapmak için Tarfin Zahire ile tanışabilirsiniz.
