Timpani - Şişme Hastalığı Nedir?

Besi hayvanlarında görülen metabolik bozukluklar arasında yer alan timpani, şişme hastalığı adıyla da anılıyor. Dünyanın dört bir yanında ruminantlarda yaygın olarak görülen sorun, vücutta normalden daha fazla karbondioksit gazının birikmesiyle semptom gösteriyor. Hayvanlar gazı dışarı atamadığı için rahatsızlık hissediyor. Karnın şişmesi ile karakterize edilen hastalık genellikle beslenmeyle ilişkilendiriliyor. 

İstanbul Üniversitesi kaynaklarına göre, rumende normalde 500-600l. gaz oluşuyor ve bu gaz zaten dışarı atılıyor. Ancak atılamazsa timpani meydana geliyor. Ön midedeki timpanik şişkinlik akut veya kronik olabiliyor. Gaz ya serbest halde birikiyor ya da köpük oluşturan minik baloncuklar halinde, atılamadan vücutta kalıyor. 

• Akut timpanide, rumen içeriğinin köpürdüğü gözleniyor. Akut timpani sondalama ile geçmiyor. 
• Kronik timpanide, gaz fiziksel veya fonksiyonel bir sorundan dolayı dışarı atılamıyor. Genellikle yeme bağlı olmayan kronik sorunda; toksik, patolojik veya tıkanmaya bağlı şişme meydana geliyor.  

Hazım sorunlarının belirtilerinin fark edilmesi diğer hastalıklardan daha zor. Genellikle tecrübeli çiftçilerimiz hastalığı erken teşhis etme şansına sahip oluyor. Tam ve titiz muayene, detaylı gözlem, sorunun hızla çözülmesinde büyük önem taşıyor. 

Hayvanlarda Timpani - Şişme Hastalığı Nedir? 

Ankara Üniversitesi kaynaklarına göre, rumen üç tabakadan oluşuyor. Alt bölüm sıvıyı, orta bölüm daha katı yapıyı, en üst kısım ise gaz içeriyor. İşkembenin üst bölümünde biriken gaz, hayvanların açlık çukurunun düzleşmesine veya şişmesine sebep oluyor. Hastalık rumende biriken gaz olarak ifade ediliyor. Abdominal basıncın arttığı sorunda, gaz genellikle geğirme yoluyla dışarı atılıyor. Ancak bir nedenle gaz atılamadığında timpani oluşuyor. 

Timpani sadece bir hayvanda görülebildiği gibi sürüde birden çok hayvanda aynı anda başlayabiliyor. Aynı yemin yenmesi gibi dış etkenlerin yanı sıra parazit kapılması da sürüde çok sayıda hayvanın aynı anda hastalanmasına neden olabiliyor. Yem kaynaklı hastalanma sürüde genellikle %25 oranında görülüyor ancak zaman zaman daha sık veya nadir hastalanma oranlarına rastlanıyor. Erken teşhis ile hastalık ciddileşmeden, parazit kaynaklı sorunlarda yaygınlaşmadan tedavi edilebiliyor. 

Hastalığın nedenleri farklılaşabiliyor: 

• Ani yem değişiklikleri şişme hastalığına yol açıyor. 
• Aşırı konsantre yem tüketmek, yetersiz kaba yem alımı, çok ince öğütülmüş yemleri fazla yemek veya taze baklagil alımı timpaniye sebep verebiliyor. Kaba yem ile konsantre yem arasındaki oranın çok az olması sorun oluşturabiliyor. 
• Yüksek miktarlarda körpe, su açısından zengin olan yonca, uçgül gibi baklagillerin yenmesi akut şişmeler meydana getiriyor. Soldurulmadan verilen yemlerin yanında bozuk, küflü, donmuş gıdaların yedirilmesi de şişkinlikle sonuçlanabiliyor. 
• Özefagusun yemle, yutak girişinin yem, kıl benzeri maddelerle tıkanması soruna yol açabiliyor. Pancar, patates, lahana kökü gibi yumrular veya naylon yumakları da yıkanma meydana getirebiliyor. 
• Buzağıların henüz dünyaya geldikleri ilk haftalarda aşırı uzun lifli kaba yem tüketmesi gaz birikimine yol açabiliyor. 
• Tane yemlerden sonra fazla su verildiğinde şişme başlayabiliyor. 
• Kronik şişme hastalığında travmatik retiküloperitonitis, apse, tümör varlığı timpani ile sonuçlanabiliyor. 
• Aktinobasillozis veya sisteme paramphistomum parazitinin girmesi ile şişme başlayabiliyor. 
• Şirdenin aşırı dolu olması hastalığa zemin hazırlıyor. 
• Listeriosis veya tetanoz sonucu süreğen gaz birikmesi ile karşı karşıya kalınabiliyor. 
• Yağmurda ıslanmış hafif kaba lifli yem bitkilerinin, üzerine çiğ yağan veya kırağılı mera otlarının alınması hastalığa davetiye çıkarıyor. 

İstanbul Üniversitesi kaynaklarına göre, tane yemin çeşidi, miktarı, işlenme hali sorunun en yaygın nedenlerini oluşturuyor ancak bunun yanında mikrobiyal faktörler de dikkat çekiyor. Streptecoccus bovis adı verilen mikrobiyolojik sorun şişme hastalığına neden oluyor. Mevsim ve hayvana özel fizyolojik durumlar, hastalığın daha sık görülmesine kapı aralıyor. 

Şişme hastalığı yeme bağlı gelişiyorsa, yemlemeden sonraki bir saat içinde belirtiler başlıyor ve git gide artıyor. Kronik sorunlarda her an timpani belirtisi görmek olası ancak sorun genellikle yemleme sonrası başlasa da bir sonraki yemlemeye kadar kendiliğinden ortadan kalkıyor. Şişkinlik ihtimaline karşı hayvanların sık sık kontrol edilmesi fayda sağlıyor. 

Şişme hastalığından korunmak için, yeşil yemler biçildikten sonra soldurularak yedirilmesine dikkat ediliyor. Küflü olan, bozulan, kokan yemlerin yedirilmemesine özen gösteriliyor. Buna ek olarak yumru ve köklü bitkilerin daha küçük parçalar halinde doğranması öneriliyor. Uzmanlar, hayvanların çöpe, naylon ve plastik atıklara ulaşımının engellenmesi gerektiğinin de altını çiziyor. Hayvanlar için iyi ve sabit bir beslenme programı oluşturulması, veteriner kontrollerinin ihmal edilmemesi en iyi korunma yöntemleri olarak belirtiliyor. Veterinerler, kolay sindirilen karbonhidratların hayvanlara alıştırılarak verilmesi gerektiğini işaret ediyor. Rasyodaki kaba yem oranının %18’den az olmaması önem arz ediyor. Ek olarak, yüksek riskli dönemlerde hayvanların lif alımı sağlanarak sindirim rahatlatılabiliyor. Yemden kaynaklı bir sorun yaşanıyorsa, otlanacak mera üzerine köpük önleyici yağlar, su ile emülsiyon haline getirilerek püskürtülebiliyor. 

Timpani - Şişme Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

• Şişliklerin çoğunda rumen pH değeri, 5.2 ile 6.0 arasında ölçülüyor. 
• Yeşil yem tüketiminde, çiğneme ve geviş getirme daha az olduğu için tükürük sekresyonu geriliyor. Bununla beraber yüksek oranda görülen tükürük salgısı köpük oluşumuna engel olabiliyor. Ancak küçük kaba yemler ve konsantre yemler ağırlıklı beslenme planında küçük köpüksü fermantasyona rastlanabiliyor. 
• Timpani durumunda rumen diyafram üzerinde basınç oluşturuyor. Akciğerler maruz kaldığı basınç nedeniyle solunumu zorlaştırıyor. 
• Nadiren ölüm meydana gelebiliyor. Tedavide geç kalınan vakalarda ölüm, kalp durması nedeniyle gerçekleşiyor. 
• Karın bölgesinde, sol - üst tarafta şişlik sıklıkla görülüyor. Bazı vakalarda, ileri düzey hastalık halinde çift taraflı şişlik dikkat çekiyor. 
• Hastalarda nabız zayıflığı görülebiliyor.
• Hayvanlar sancılanarak harekette zorlanabiliyor.  
• İştahsızlık ve durgunluk oluyor. 
• Dehidrasyon oluşuyor. 
• Dışkı miktarı azalıyor, kıvamı yoğunlaşıyor. 
• Kas titremeleri, ayağa kalkmama ve hatta koma durumu şiddetli vakalarda dikkat çekiyor. 
• İşkembe sırt bölgesine doğru da genişleyebiliyor. 

Timpani - Şişme Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir? 

Timpaniden musdarip olan hayvanın öncelikle gezdirilmesi öneriliyor. Ağıza gem vurularak gazın dışarı atılmasına yardımcı olunuyor. Bunun yanında şişme hastalığı görüldüğünde, hayvanların ön ayaklarının daha yüksek bir yere koyulması öneriliyor. Ön ayakların yükseltilmesi, akciğer ve kalp üzerindeki gaz baskısını azaltarak durumun ciddileşmesini geciktirebiliyor. Ayrıca uzmanlar, gaz giderici ilaçlar tatbik ederek sorunun hafiflemesine yardımcı olabiliyor. Veterinerler gerekli hallerde iyonofor antibiyotikler kullanabiliyor. Eğer şişlik çok üst düzey bir durumdaysa, sonda veya trokar yardımıyla gazın boşaltılmasına çalışılıyor. Hayvanlar müdahalenin ardından, uzman tavsiyesiyle genellikle bir gün aç bırakılıyor. Sonrasında önerilen porsiyonlarda yemlemeye yeniden başlanıyor. 

Timpani tedavisinde müdahalelerin kesinlikle uzman bir veteriner tarafından yapılması gerekiyor. Çiftçilerimizin, deneyimleri olmayan konularda zaman kaybetmeden uzmanlara danışması ve onların tedavi önerilerini vakit kaybetmeden uygulaması önem taşıyor. Yazımız bir tedavi önerisi olma özelliği taşımıyor. Sadece bilgilendirme amacıyla yazılıyor. Hayvanlarınızda herhangi bir sağlık sorunu gördüğünüzde muhakkak veterinerler görüşü almalısınız. 

Siz de hayvanlarınızı beslerken ihtiyacınız olan birçok marka yemi Tarfin Mobil aracılığıyla sabit fiyat garantisiyle satın alabilirsiniz. Sığır süt yemi çeşitlerini ve besi bitirme yemi alternatiflerini, Tarfin aracılığıyla temin edebilirsiniz