Koyunlarda Kelebek Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Helmint sınıfında yer alan en önemli koyun hastalıkları arasında gösterilen kelebek hastalığı, tıp dilinde distomatoz olarak anılıyor. Ülkemizdeki en yaygın etkeninin Fasciola Hepatica olduğu biliniyor. Kelebek hastalığı, akut, subakut ve kronik şekillerde varlık gösterebiliyor. Tüm şekillerde aynı belirtiler ortaya çıkıyor.

Genellikle yaz sonu ve sonbaharda görülen hastalık, tedavi edilmediğinde ölüm yaşatabiliyor. Karaciğer kelebeği de denilen parazitler ile mücadele mümkün ve erken teşhisin çok önemli olduğunun altı çiziliyor. 

Dünyada koyun yetiştiriciliği yapılan hemen her yerde görülebilen kelebek hastalığı, özellikle salyangozların bulunduğu bölgelerde daha sık karşımıza çıkıyor. Rusya, Japonya, Mısır ve Latin Amerika’da koyunlarda kelebek hastalığına daha sık rastlanıyor. Avrupa orijinli olan Fasciola Hepatica, bugün Antartika hariç tüm kıtalarda görülme potansiyeline sahip. 

Koyunlarda Kelebek Hastalığı Belirtileri

• Kelebek hastalığına yakalanan koyunlar genellikle yan yatıyor ve burunları yerle temas halinde görülüyor. 
• İştah kaybı meydana geliyor. 
• Koyunlarda süt verimi azalıyor. 
• Hareket etmede isteksizlik ve sallantılı yürüme baş gösteriyor. Halsizlik önemli bir belirti olarak gösteriliyor. 
• İyi kondisyonlu hayvanlar herhangi bir belirti göstermeden aniden ölebiliyor. 
• Hastalığın uzun süredir etkin olduğu vakalarda kansızlık dikkat çekiyor. 
• Hayvanların göz kapaklarında ödem bulunuyor. 
• Göğüs ve karın altında ödem şişlikleri bulunuyor. 
• Ölen hayvanların karaciğerleri kanlı oluyor ve bastırınca hemen dağılıyor. 
• Koyunlarda ishal, semptomlar arasında dikkat çekiyor. 
• Hayvanlar kilo kaybı dikkat çekiyor. 

Hastalık sığırlarda da görülebiliyor. Kelebek hastalığı bulunan sığırlarda görülen belirtiler arasında ise kıl örtüsünde bozulma, süt veriminde kayıp, iştahsızlık, zayıflama, sarılık, ishal ve göğüs-karın altı ödemi yer alıyor. 

Kelebek Hastalığı Nasıl Bulaşır? 

Enfekte hayvanların daha önce yemlendiği otlar, bir şekilde hastalığın bulaştığı sular, diğer hayvanlara parazitlerin geçmesine neden olabiliyor. Karaciğerde yaşayan kelebeklerin yumurtaları dışkı ile dışarı atılıyor. Özellikle dere kenarlarında, çeşmelerin yalaklarında yaşamını sürdüren sümüklü böcekler veya ortamda var olan karıncalar yumurtaları alarak dışarı çıkarıyor. Bu vasıtayla otlara parazit taşınıyor. 

Alınan parazitler, bağırsaklarda aktifleşerek karın boşluğuna yerleşiyor. Karaciğer dokusunda ve safra kanalında ilerleyen etkenler, ilerleyen aşamalarda karaciğer sirozuna, safra kanalı tıkanıklıklarına neden oluyor. Hasta hayvanlarda çoğunlukla karaciğer görevini yerine getiremiyor ve ilgili semptomlar belirginleşiyor. Kelebek hastalığı ilerledikçe karaciğerin bağ dokusu parazitin neden olduğu kalın bağ dokusuyla kaplanabiliyor. 

Genç hayvanların kelebek hastalığına daha duyarlı olduğunu bilmelisiniz. Hayvanların yaşları arttıkça, hastalığa karşı direnç gelişebiliyor.

Kelebek Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir? 

Koyunlarda kelebek hastalığının teşhisi, ölen hayvanlara yapılan inceleme ile netleşiyor. Karaciğerde parazit izlerine rastlanırken, karaciğer hacminin büyüdüğü, kanama odaklarının görünür olduğu dikkat çekiyor. Hem safra kesesinin hem de karaciğerin bağ dokusunda kireçlenme, bağ doku artışı, tamamen kaplanması görülebiliyor. Bağ dokuda kalınlaşma hastalığının teşhisinde en önemli veri oluyor. 

Safra kanallarında ergin parazitlerin varlığı gözle görülebiliyor. Kanalları sıktığınızda parazitlerin dışarı çıktığına rast gelebilirsiniz. Kelebek hastalığının teşhisi uzman veterinerler tarafından yapılıyor. Nekropsi, klinik bulgular ve laboratuvar ortamında gerçekleştirilen testler sonucunda tanı kesinleşiyor. 

Koyunlarda Kelebek Hastalığının Tedavisi Nasıl Olur? 

Kilis Tarım İl Müdürlüğü’nin paylaştığı bilgilere göre, koyunlarda kelebek hastalığının tedavisi veteriner hekim kontrolünde gerçekleşiyor. Hekimler, paraziter tedavisine başlıyor. Gerekli kelebek hapı içiriliyor. Zaman geçirmeden yapılan etkin ilaç tedavisi sırasında, koyunların sık sık kontrolü gerekli görülüyor. Parazit tedavisi sırasında ilaçların aksatılmadan ve tam zamanında kullanılması önem taşıyor. İlaç atlama veya zamanını geçirme mücadele önünde engel oluşturuyor. Genellikle birkaç kez ilaç verilmesi tedavi için yeterli oluyor. İlaçlamanın koç atımından önce yapılması tavsiye ediliyor. Ayrıca, gebe koyunlara ilaç verilmesi önerilmiyor. 

Kelebek Hastalığından Korunma Yöntemleri Nelerdir? 

• Koyunlarda kelebek hastalığından korunmak için arakonakçılarla mücadele gerekiyor. Sümüklü Böcekler ile mücadele için otlak ve meralar kurutuluyor. Ara konakçıların ortadan kaldırılması için yumuşakça öldürücü uygulanabiliyor. Ancak bu ilaçlar doğal yaşama zarar verebileceği için dikkatli kullanımı öneriliyor. 
• Biyolojik mücadele için salyangozları yiyen kurbağa ve ördekler kullanılabiliyor. 
• Sonbahar itibarıyla meralarda ahırlara alınacak hayvanlara koruyucu ilaç uygulaması yapılıyor. 
• Fasciola Hepatica, kuru ot üzerinde bir aya kadar canlı kalabiliyor. Kuru otların güvenilir yerlerden alınması önem taşıyor. 
• Karınca ve sümüklü böcek olan alanlarda hayvanların otlatılmaması gerekiyor. 
• Bulaşık meralarda hayvan otlatılacaksa paraziter mücadelesine veteriner kontrolünde uygulamalarla başlamak gerekiyor. 
• Hayvanların en az yılda iki defa parazit ilaçlarıyla ilaçlanması önem arz ediyor. 
• Soğuk havalarda koyunların meraya çıkarılmaması öneriliyor. 
• Meraların rotasyonla (münavebe) kullanılması bir diğer korunma yöntemi olarak uzmanlarca tavsiye ediliyor. 
• Hayvanların yeterli ve dengeli beslenmesine özen gösteriliyor. 
• Hasta hayvanlar muhakkak sağlam olanlardan ayrılıyor. 

Kelebek Hastalığı Paraziti: Fasciola Hepatica 

Yetişkinleri 3,5 cm boyutlarında olan, yaprak şeklindeki parazitler kahverengini anımsatan renklerde ve petrol yeşili renkte bulunuyor. Vücudunda bir ağız, bir karın olan iki çekmen yer alıyor. Gelişmiş bir üreme sistemine sahip olan parazitler, çok hızlı üreyerek zararını artırıyor. Su sümüklülerin ara konakçı olarak kullanıyor. mirasidyum, sporokist, redi, serker ve metaserker adı verilen dört larva dönemi geçiren parazit, kist halinde insan veya hayvanlara bulaşıyor. Kistin vücutta açılmasından ardından bağırsak, karaciğer ve safra yollarına göçü başlıyor. 

Genç erişkinler karaciğere geldiklerinde henüz birkaç mm uzunluğunda oluyor ve şekilleri mızrak ucunu anımsatıyor. Beyaz renkteki bu küçük parazitler olgunlaştığında şekilleri zeytin yaprağına benziyor. 

Hastalık bulgularını yoğunluğu, alınan parazit miktarıyla ilişkili görülüyor. Karaciğer semptomlarının yanı sıra dermatolojik ve nörolojik belirtilere de rastlanıyor. Hasta canlılarda kan damarlarının tahrip olması, yıkımı, safra kanallarında irritasyon gibi ortak belirtiler bulunuyor. Özellikle insanlarda, parazitlerin yanlışlıkla deri altına veya akciğerlere yerleşmesi de nadiren görülebiliyor. 

Fasciolosisin ekonomik önemi oldukça fazla. Hayvanların ölümüne neden olan, et, süt verimini azaltan ve yapağı kalitesini olumsuz etkileyen hastalık, hayvan gelişimini de yavaşlatıyor. Ayrıca mezbahalarda büyük çapta karaciğer kaybı meydana geliyor. 

Tarım ve hayvancılık için ihtiyaç duyduğunuz bilgiler Tarfin Blog’da, avantajlı tarımsal alışveriş imkanı Tarfin Mobil’de. Siz de tarımsal ihtiyaçlarınız için uygulamamızı indirebilir, tarım ve hayvancılık ürünlerinin fiyatlarını karşılaştırabilirsiniz. Siparişlerinizi avantajlı fiyatlarla verebilir, ödemede peşin veya vadeli seçenekleri değerlendirebilirsiniz. Türkiye’deki bini aşkın Tarfin çiftçimizden biri olmak için Türkiye’nin dört bir yanındaki 700’ü aşkın Tarfin Satış Noktası’nı ziyaret edebilirsiniz.