Koyun Irkları Nelerdir?

Koyunlar, dünyanın farklı bölgelerinde farklı kökenlerden gelişerek bugüne ulaşıyor. Doğa koşulları, iklim, yetiştirilme amaçlarının farklılığı, birçok farklı koyun ırkı meydana getiriyor. Koyun ırkları, sahip olduğu özelliklere göre gruplandırılarak inceleniyor, tanımlanıyor. Bu sınıflandırma, koyunların tanınması açısından kolaylık sağlarken bir yandan da koyun yetiştiriciliğinin kolaylaşması ve koyun seçimi için kullanılıyor. 

Ankara Üniversitesi kaynaklarına göre, koyun ırkları belirlenirken verim yönleri, kuyruk yapıları ve yapağı örtüsü esas alınıyor. 

• Verim yönlerine göre koyunlar dört ana başlıkta inceleniyor. Yapağı koyunlar merinoslar olarak bir kolu oluşturuyor. Yapağı et koyunları Alman yapağı et merinosu, Columbia koyunları, Targhee ve Corriedale koyunları olarak ayrılıyor. Et koyunları ise South Down, Suffolk koyunu, Lincoln, Leicester şeklinde sınıflandırılıyor. Kürk koyunları, karagül koyun cinsini ifade ediyor. Ayrıca yerli koyunlar, Karaman, Dağlıç ve Kıvırcık koyunları olarak üçe ayrılıyor. 
• Kuyruk yapılışına göre yapılan sınıflandırma dört başlıkta inceleniyor. Kısa kuyruklu, oyluğu yağlı, yağlı kuyruklu ve yağsız ince uzun kuyruklu koyunlara rastlanıyor. Kısa kuyruklu koyunlar, Kuzey Avrupa koyunları ve Marsh koyunu oluyor. Oyluğu yağlı koyunlara Hisar, Kazak ve Kalmuk örnek gösteriliyor. Yağlı kuyruklu koyunlar arasında Karaman, İvesi, Dağlıç yer alıyor. Yağsız ince uzun kuyruklu koyunlar ise Merinoslar, Kıvırcık ve Karayaka olarak ayrılıyor. 

• Yapağı ve kıl örtüsüne göre yapılan sınıflandırmada yedi farklı koyun sınıfı ele alınıyor. Merinos koyunları ince ve bir örnek yapağı koyunlar arasında bulunuyor. Dorset, Hampshire ve Suffolk, orta incelikte yapağılı koyunları oluşturuyor. Lincoln ve Leicester, uzun yapağılı koyunları oluşturuyor. Melez yapağılı koyunlar dendiğinde Corriedale ve Targhee anlaşılıyor. Kaba ve karışık yapağılı koyunların yerli koyunlar olduğunu düşünebilirsiniz. Karagül, kürk koyunu olarak sınıflandırılırken, kıl koyunları Kamerun ve Senegal kaynaklı ırklar arasında sayılıyor. 

En Verimli Koyun Irkları 

Koyun ırklarından bahsedilirken bu ayrımların arasında en sık kullanılan verim yönleri oluyor. Verimine göre koyun ırkları incelenirken, sınıf özelliklerinden kısaca bahsedebiliriz. 

• Yapağı koyunları beyaz vücutlu oluyor. Bir örnek yapıya sahip bu koyunların et verimleri oldukça iyi görülüyor, kuzu verimi orta olarak değerlendiriliyor. Sütü ise ancak kendi kuzularına yetiyor. 
• Yapağı et koyunları, hem et hem de yapağı için kullanılıyor. Ancak öncelikli verim kaynağı yapağı olarak biliniyor. 
  • Alman yapağı et merinosları, kendi sınıfının en iyi yapağısını veriyor. Ancak yayılma alanı sınırlı kalıyor. Bu ırk, zengin bitki örtüsü ve kaliteli besleme istiyor. Alman yapağı et merinoslarının yapağı verimleri 5 kilogramı buluyor. Türk merinosu, Anadolu merinosu ve Malya ırklarının atası olan Alman yapağı et merinoslarında ikizlik oranı %40 ile 50 arasında değişiyor. 
  • Bu verim grubunda yer alan Corriedale koyunları, uzun yapağılı ırkların ince yapağılı ırklarla melezlenmesi sonucu elde ediliyor. Merinos yapağısına göre daha kaba olan Crossbred yapağısı, tekstil sanayinde kullanılıyor. Hem yapağı hem de et verimi iyi olan ırkta, ikizlik oranı diğer cinslerden daha yüksek görülüyor.
  • Columbia ırkı koyunların yapağı verimi, 5-6 kilogram oluyor ancak döl ve süt verimi yüksek bulunuyor. 
  • Targhee koyunları, yapağı miktarı, kalitesi açıcısından  Columbia koyunlarını geride bırakıyor. 

Et Verimi Yüksek Koyun Irkları 

Et koyunları olarak anılan türlerin tamamı İngiltere’de yetiştiriliyor. İngiliz etçi koyun ırkları, kısa yapağılı-siyah başlı, uzun yapağılı-beyaz başlı ve dağ koyunları olarak üç grupta inceleniyor. 

• Lincoln koyunları, en yüksek yapağı verimine sahip et koyunu olarak tanınıyor. Ortalama 6-8 kilogram yapağı veriyor. Döl verimi de yüksek olan cinste 100 koyundan ortalama 150 kuzu alınıyor. Koyunları 90, koçları 110 ve 120 kilogram ağırlıkta oluyor. 
• Leicester koyunlar, 5-6 kg 48-50'S yapağı veren türün koyunları 80-90, koçları 100-120 kg ağırlık çekiyor. 
• Border Leicester koyunları 70-75, koçları 100 kg ağırlıkta oluyor. Yapağı verimi ise 5-6 kilogram hesaplanıyor. Akkaraman ve Karayaka koyunları ile melezlendiği biliniyor. 
• Southdown koyunları, turfanda kuzu üretimi için yetiştiriliyor. Yapağıları kısa, seyrek ince olan ırkta verim 3-5 kilogram arasında değişiyor. 
• Hampshire Down koyunları, besi kuzusu elde etmek için tercih ediliyor. Yapağısı beyaz, kısa ve ince oluyor. Bu cinsin kuzuları entansif beside günlük ortalama 400 gram kadar canlı ağırlık artışı sağlıyor. 
• İle de France koyunları, üstün etçilik özellikleriyle tanınıyor. Koyunlar 75-80, koçlar 100-130 kg ağırlık taşıyor. 100 koyundan ortalama 140-150 kuzu alınıyor. 

Yerli Koyun Irkları 

Türkiye’deki koyunların %90’ı yerli ırklardan oluşuyor. Yerli koyunların verimlerinin çok yüksek olmadığı kayda geçiyor. En bilinen yerli koyun ırkları şöyle sıralanıyor: 

• Mor Karaman Koyunu: Doğu illerimizde daha çok yetiştirilen koyun ırkı, Kızıl Karaman koyunu olarak da tanınıyor. Vücut rengi kızıl ile mor arasında değişen koyunların göz, ağız ve burun çevresi koyu renkte oluyor. Ayrıca baş, burun, karın altı ve bacakları çıplak görünüyor. Yağlı kuyruklu olan cins, yerli koyunların %20 kadarını oluşturuyor. Canlı ağırlığı 50-60 kilogram olan koyunların süt verimi 50 kilo civarında ölçülüyor. Yapağı verimi ise 2-2.5 kilogram arasında değişiyor. 100 koyundan ortalama 95-105 kuzu alınıyor. Süt kesimi sonrası 3 aylık besleme ise 20-25 kilogram karkas alınabiliyor. 

• Akkaraman Koyunu: Yerli koyunların %44’ü Akkaraman cinsi olarak görülüyor. Orta Anadolu’da ve geçit bölgelerinde yetiştirilen Akkaraman koyunları, beyaz yapağı ile örtülüyor. Ayrıca burun, göz, kulak ve ayaklarda siyah lekelere rastlanıyor. Yağlı kuyruklu olan koyunların canlı ağırlığı 40-45 kg arasında değişiyor. Süt verimi 50-60 kilogram arasında, yapağı verimi ise 1.5-2 kg civarında ölçülüyor. 100 koyundan yaklaşık 100 kuzu alınıyor. 
• Dağlıç Koyunu: Ege Bölgesi’nde yetiştirilen dağlıç koyunu, kaba karışık yapağı ile örtülüyor. Onlarında ağız, burun, göz çevrelerinde ve ayaklarında siyah lekeler yer alıyor. Erkekleri boynuzlu, dişileri boynuzsuz oluyor. Yağlı ve kalp şeklinde kuyrukları bulunan dağlıç koyunlarının yerli koyunlar arasındaki yaygınlığı %12 civarında. Anaç koyunların canlı ağırlığı 35-40 kilogram, süt verimi 40-50 kg, yapağı verimi 2-2.5 kg oluyor. 100 koyundan yaklaşık 90-100 kuzu alınıyor. 
• Sakız Koyunu: Adını Sakız adasından alan tür, İzmir’in Çeşme ilçesinde yetiştiriliyor. Beyaz renkli, kaba ve karışık yapağı sahibi olan koyunlar, baş ve bacaklarında kara lekeler taşıyor. Erkeklerde boynuz bulunurken dişilerde boynuz yer almıyor. Uzun ve yağsız kuyruklu sakız koyunları, fazla yavru verimi ile tanınıyor. Ancak anavatanından ayrılan koyunlardan bu döl verimi maalesef alınamıyor. Anaç koyunların canlı ağırlığı 40-45 kg, süt verimi 120-180 kg ölçülüyor. İyi bakımla, süt verimi 250 kilograma kadar çıkabiliyor.  

Tarım ve hayvancılık için ihtiyaç duyduğunuz girdiler için avantajlı alışveriş imkanı Tarfin Mobil’de. Siz de tarım ve hayvancılık ürünlerinin fiyatlarını uygulama üzerinden karşılaştırabilirsiniz. Siparişlerinizi peşin veya hasat vadeli seçeneklerle oluşturabilirsiniz. Türkiye’deki bini aşkın Tarfin çiftçimizden biri olmak için 850’nin üzerindeki Tarfin Satış Noktası’nı ziyaret edebilir, Tarfin ile tanışabilirsiniz.