Avokado Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Avokado adı İspanyolca’dan dilimize geliyor. Milli Eğitim Bakanları kaynaklarına göre, Amerikan armudu olarak da bilinen meyve, Meksika’dan Pasifik Sahilleri’ne kadar geniş alanda bulunuyor. Ağaçta yetişen avokadolar, besin değerinin yüksekliği ve lezzeti nedeniyle bugün dünyanın dört bir yanında severek tüketiliyor. Avokadonun ticari bir meta haline gelmesi, dünyaya yayılması ve endüstriyel yetiştiriciliğe başlanması 20. yüzyılı buluyor. 

Plantae aleminin magnoliophyta bölümü, magnoliopsida sınıfı, laurales takımı, lauraceae familyası, persea cinsi ve P. americana türü olan avokado, günümüzde ticari bir meyve olarak karşımıza çıkıyor. Meyvenin yapısında ortalama %1-2 oranında protein, %10-17 oranında yağ, %1.5-2.0 dolayında şeker ve %80 su bulunuyor. Yağ oranının yüksek olması, sağlıklı yağ asitlerinden zengin bulunması, 11 vitamin ve 14 mineral içermesi avokadoyu önemli bir besin öğesi haline getiriyor. 

Avokado ağacı yayvan veya dikine gelişebiliyor. Dört mevsim yeşil olan ağaç, 6 ile 20 metre arasında değişen boylarda karşımıza çıkıyor. Şiddetli rüzgarlara karşı olan avokado, çarpık dallanan gövde yapısı ile dikkat çekiyor. Gövdesinde uzunlamasına yarıklar, etli bir kabuk, bol yapraklı taç bulunuyor. Koyu yeşil ve oval görünümdeki yapraklar mızrak benzeri şekillerle ayırt ediliyor. Genç sürgünler ise bakırımsı, kırmızı bir renkte görülüyor. Avokado meyveleri çiçeklenmeden ortalama 10-18 ay kadar sonra olgunlaşıyor. Farklı renk, büyüklük ve şekillerde olan meyvelerin iriliği 200 ile 600 gram arasında değişiyor. Oval, yuvarlak ve armut şekillerinde olan meyvelerin ortasında büyük ve kahverengi bir çekirdek yer alıyor. Kabuk rengi yeşil, düz veya pürüzlü görülüyor. Olgunlaştıkça kabuk rengi siyahlaşıyor. Kabuk kalınlığı 0.8 ile 6 mm arasında değişiyor. Meyvesinin yenilebilir kısmı açık sarı oluyor. 

Ülkemizde avokado yetiştiriciliği temel 4 tür üzerinden yapılıyor: 

• Bacon: Dikine gelişen bacon türü avokado yapraklarında anason kokusu taşıyor. Soğuğa toleransı iyi olan tür, dikildikten 3-5 yıl sonra meyve vermeye başlıyor. Bacon türlerinin ağırlığı 170-510 g arasında değişiyor. Orta büyüklükte çekirdek taşıyan meyvelerin hasadı kasım ile ocak ayları arasında yapılıyor. 
• Hass: Düşük sıcaklıklara karşı hassas bir tür olan Hass, yaygın yetişen orta büyüklükte ağaçla ayırt ediliyor. Dikildikten ortalama 3-4 yıl sonra meyve veriyor. Meyvesi ortalama 140 ile 400 gram arasında değişiyor. Lifsiz, küçük çekirdekli olan türün hasadı en iyi şubat-haziran ayları arasında yapılıyor. Taşıma ve depolanmaya uygunluk bu türün sıkça yetiştirilmesine imkan tanıyor. 
• Fuerte: Soğuklara orta derece dayanıklı olan Fuerte, 4-7 yıl sonra meyve veriyor. 170 ile 500 gram arasında meyve veriyor. Orta çekirdek büyüklüğüne sahip olan tür, kasım ile nisan ayları arasında hasat ediliyor. Olgun meyvesinin raf ömrünün kısa olması dikkat çekiyor ancak fuerte, hasat olumuna geldikten sonra ağaç üzerinde 5-6 aya kadar kalabiliyor. 
• Zutano: Uzun boylu ve dikine ağacı ola zudano, soğuğa dayanıklı olması ile tanınıyor. Dikildikten 2-3 yıl kadar sonra meyve vermeye başlıyor. Meyve ağırlığı 200 ile 400 gram arasında değişiyor. Pazar ve taşımaya uygunlukta orta derece puan alıyor, olgunlaştığında ağaç üzerinde uzun süre kalamıyor. Meyve, kasım-aralık aylarında hasat ediliyor. 

Avokado Nerede Yetişir?

Geniş sıcaklık dağılımında yetiştirilebilmesi, birçok ülkenin avokado yetiştiriciliği girişimlerinde bulunmasına sebep oluyor. Çöl kıyılarından serin ve sisli kuşak iklimlerine kadar hemen her coğrafyada avokado yetişebiliyor.  Ülkemizde avokado yetiştiriciliği Akdeniz sahil kuşağında gerçekleştiriliyor. Milli Eğitim Bakanları kaynaklarına göre, Türkiye’deki avokado üretiminin %60-65’i Antalya’da, %30-35’i Mersin’de, %2-5’i Muğla ve Hatay’da yapılıyor. Antalya’nın Alanya ve Gazipaşa ilçeleri avokado yetiştiriciliğinin öncü semtlerini oluşturuyor. 

Avokado yetiştiriciliği yapmak için ayrılan arazinin kuvvetli rüzgarlardan ve soğuktan korunaklı olması gerekiyor. Subtropik bir bitki olan avokado, kışları ılık geçen bölgelerde yetiştiriliyor. Dondan korunması, ani sıcaklık değiştiklerine uğramaması verimli yetiştirme için şart görülüyor. Avokado çeşitleri -2 ile -6.5 dereceye kadar soğuklara dayanıyor. Avokado yetiştirilecek toprakların derin, verimli, iyi drenajlı, kumlu-tınlı ve alüvyal olması öneriliyor. PH değeri nötre yakın veya hafif asitli topraklarda da (pH 5-7) avokado yetişebiliyor. Taban suyu seviyesinin 1.5 - 2 metre arasında olması önemli görülüyor. 

Avokado Nasıl Yetiştirilir?

Avokado yetiştiriciliği farklı yöntemlerle yapılabiliyor. Aşı ile çoğaltılan avokadolar, çöğür anaçlar üzerine göz ve kalem aşısı ile üretilebiliyor. Tarım Orman Bakanlığı’nın Avokado Yetiştiriciliği makalesine göre, tohum ekimi yapıldığında tohumun meyveden yeni çıkarılmış olması gerekiyor. Ekilmeden önce tohum kabukları çıkarılıyor ve kotiledonların birleşme yerinin alt veya üst kısmından ince bir tabaka kesilerek çimlenmeye yardımcı olunuyor. Tohumun sivri uç bölümü toprak yüzeyi ile aynı seviyede, alt kısmı toprak altında kalacak şekilde ekim gerçekleştiriliyor. Yastıkta 10x19, fidanlıkta 40x90 ekim aralığı gerekiyor. Polietilen torba ve saksı ekiminde yarı gölgeli ortamda, her kaba 1 adet tohum ekilerek üretime başlanıyor. Fidanlar yarı gölge ortamda 2-2.5 yılda yetişiyor. Sürenin daha kısa olması için başlangıçta serada, sonra yarı gölgede üretim tercih edilebiliyor. Tohumların 6 ay içinde çimlenmesi bekleniyor, daha sonra çöğür haline geliyor. 

Avokado Ağacının Bakımı Nasıl Yapılır?

Tarım Orman Bakanlığı’nın Avokado Yetiştiriciliği makalesine göre, çöğürler 5-6 yaprak olduğunda gübreleniyor. Fidanlıkta, fidan sırasının her metresine ortalama 10 gram saf azot (amonyum sülfat) uygulanıyor. Söz konusu torba ve saksı yetiştiriciliği olduğunda ise bir tatlı kaşığı kadar azot uygulaması (20-25 gram) yetiyor. Çöğürler, 7 ile 10 gün arasında sulanarak bakımı yapılıyor, gereğe göre sulama aralığı kısaltılabiliyor. Avokadolarda demir eksikliği olabiliyor, bu durumda gerekli preparatlar verilerek destek sağlanıyor. 

Avokado yetiştiriciliğinde bakım aşamalarından bir diğerini aşılama oluşturuyor. Ekinler aşılama kalınlığına geldiğinde çöğürlere göz veya kalem aşı yapılabiliyor. Göz aşıları sonbahar veya ilkbaharda kabuk vermeye başladığında, kalem aşıları ise ilkbahar mevsiminde nisan ve mayıs aylarında yapılıyor. Göz aşılarında T veya yama aşı teknikleri tercih ediliyor. Kalem aşılarda dilcikli İngiliz, yarma, kakma, kabuk ve yan kalem aşıları uygulanabiliyor. 

Ülkemizde Akdeniz bölgesi yazları çok sıcak olduğu için avokadolar dengeli bir taç teşekkül

 oluşturana kadar, yaklaşık 3-5 yıl boyunca, dikim sonrası çevresinde gölgeleme yapılabiliyor. Yetiştiriciliğin sağlıklı yapılabilmesi için gölgeleme ana bakım adımlarından birini oluşturuyor. 

Avokado yetiştiriciliğinde sulama rutini turunçgil üretimine benziyor. Yağmur sularının azaldığı yaz dönemlerinde sulama gerekiyor. Sulamada kullanılacak suyun klor ve sodyum bakımından fakir olması öneriliyor. Yoksa yaprak ucu yanıkları görülebiliyor. Avokado yetiştiriciliğinde, fidanın ilk yıllarında her fidan için çanak veya karık ile sulama tercih ediliyor. Ağaçların verime başlaması ile beraber tava ve karık sulama yöntemleri seçiliyor. Ayrıca damla sulama veya mini sprink gibi en verimli sulama yöntemleri ve uygulamalarının avokado bahçelerinde kullanıldığı biliniyor. Tava ve karık usulü sulama 7 ile 20 günde bir yapılıyor ve 6 aya kadar sürüyor. Damla sulamayla sulama yapıldığında işlem aralığı 1-7 gün arasında değişiyor. 

Avokado ağaçlarına gübreleme yapılırken, her yıl artan miktarda, ağaç yaşına göre azot veriliyor. Dikim sonrası fidan gelişimi döneminde ilk gübreleme gerçekleştiriliyor. Ağaç hassas olduğu için gübreler ağaç gövdesine kesinlikle temas etmiyor, ortalama 20-50 cm uzağa veriliyor. Azotlu gübreleme, ilk yıl yılda toplam 50 gram saf azot, ikinci yıl 100 gram saf azot, üçüncü yıl 150 gram saf azot, 4. yıl 200 gram saf azot şeklinde oluyor ve gübreler birden çok defada tatbik ediliyor. Verime yatan avokado ağaçlarında dekara 15-20 kg saf azot, 4-6 kg fosfor ve 5-10 kg saf potasyum uygulanıyor. Ülkemizin Akdeniz Bölgesi’ne ağaç başına 3-4 kg amonyum sülfat, 500 gr süper fosfat ve 750 gr potasyum sülfat verilmesi öneriliyor. 

Avokado ağaçlarında dikim sırasında dikim tuvaleti budaması gerçekleştiriliyor. Daha sonra farklı terbiye sistemleri verilebiliyor. Dengeli taç gelişimi için dikimin ardından birkaç yıl budama sürdürülüyor. Verime yatmış ağaçlarda hasadı kolaylaştırmak için budamaya devam ediliyor. Budanan 2-3 santimetreden daha kalın dallarda kesim yerlerine aşı macunu sürülüyor. Hasattan hemen sonra başlanan budama gelişmenin başladığı zamana kadar gerçekleştiriliyor. Ayrıca yaz aylarında, ilkbaharda budanan kısımlardan sürgün çıktığında, uç alma yapılabiliyor. 

Avokadoda derin toprak işlemesinden kaçınılıyor. Yazın her iki sulamadan sonra toprak tava geldiğinde aletler kullanılarak yabancı otlar toprağa karıştırılıyor. Arazi darsa bu işlem elle veya çapa ile yapılıyor. Kök yaralanmasının önlenmesi için yabancı ot öldürücü ilaçlar kullanılabiliyor. 

Bakım rutininin son adımını malçlama oluşturuyor. Yabancı ot gelişimini önlemek ve topraktan su kaybını azaltmak için kök bölgesinin üstüne malçlama yapılabiliyor. Siyah plastik örtü, sap ve saman maddeleri ile işlem tamamlanıyor. Verime yatan bahçelerde, temiz ve örtülü toprak işlemesi tercih ediliyor. 

Siz de avokado yetiştiriciliği sırasında ihtiyaç duyduğunuz gübre çeşitleri ve diğer diğer tarımsal ihtiyaçlar için Tarfin Mobil uygulamasını kullanabilirsiniz. Fiyatları karşılaştırarak ister peşin ister vadeli alışveriş yapabilirsiniz. Tarfin Mobil’i indirerek siz de kolay başvuru adımlarını takip edebilirsiniz.