Adaçayı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Adaçayı bitkisi, literatürde labiatae familyasına ait görülüyor ve salvia spp.adıyla anılıyor. Ülkemizde 86 çeşit adaçayı yetişiyor ve ekonomik yetiştiriciliği yapılan iki tür öne çıkıyor. İlki Anadolu adaçayı yani salvia triloba olurken, ikinci tıbbi adaçayı salvia officinalis adıyla anılıyor. Geçmişte tedavi edici olarak kullanılan, günümüzde gıda, sağlık, kozmetik, peyzaj alanlarında değerlendirilen adaçayı bitkisi, dünyada en çok ülkemizde, Arnavutluk, Hırvatistan, Fransa ve Macaristan’da yetiştiriliyor. Toprak seçiciliği olmaması, ciddi bir hastalık ve zararlı problemi bulunmaması ve yoğun sulama yapılmadan yetiştirilmesi nedeniyle çiftçilerimiz tarafından sıklıkla tercih ediliyor. 

Ekim sonrasında bir miktar büyüyen adaçayları makine ile çapalanıyor. İlk yıl yavaş gelişim olması normal karşılanıyor. Vejetasyon devresi esnasında birçok defa çapalama tekrarlanıyor. Bu işlem, yabancı ot sorununun olmaması adına önem taşıyor. İlk yılın ardından nadiren el çapası yapılarak ve 2-3 kez makineyle çapa tamamlanarak bakım bitiyor. Hatta çoğu zaman yabancı ot olmadığında, el çapasına gerek kalmıyor. Adaçayı yetiştiriciliği yaparken, kış soğuklarına karşı zarar görmemesi için saplarla adaçaylarının üstü örtülebiliyor. 

Çiftçiler adaçayı yetiştirirken taze ahır gübresi vermekten kaçınıyor. Kütahya Tarım İl Müdürlüğü’nün adaçayı yetiştiriciliği makalesine göre, taze gübrenin adaçayının uçucu yağ oranı üzerinde olumsuz etki gösterdiği biliniyor. Adaçayı, kendinden önce ahır gübresi verilmiş ekinlerin yetiştirildiği veya yeşil gübreleme yapılan alanlarda üretiliyor. Özellikle soğuk yerlerde, adaçayının dayanıklılığını artırmak için potasyum sülfat kullanılabiliyor.

Adaçayı Yetiştirme Koşulları Nelerdir?

Sıcağı seven bir ekin olan adaçayı, rüzgardan korunan yerlerde kolaylıkla yetiştirilebiliyor. Genç yetişme evresinde yüksek rutubete ihtiyaç duyan adaçayı bitkisi, sonraki büyüme devrelerinde kuraklığı karşı dayanıklı olmasıyla tanınıyor. Hatta adaçayı, özellikle kurak toprakları tercih etmesiyle ayırt ediliyor. Adaçayı yetiştiriciliği için kireç bakımından zengin kumlu-tınlı, tınlı-kumlu topraklar seçilmesi öneriliyor. 

Besin maddeleri açısından zengin olan toprakları seven adaçayı, ekim nöbeti uygulamasıyla yetiştirilebiliyor özellikle baklagillerden sonra araziye adaçayı dikebilirsiniz. Eğer çapa bitkisinin ardından adaçayı üretimine geçecekseniz, ahır gübresi ile gübrelenmiş bir ekinin toprağına adaçayı ekmeyi seçebilirsiniz. 

Adaçayı Fidesi Dikerken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Adaçayı yetiştiriciliği fide üzerinden yapılacaksa, fideler mart ayı içinde veya en geç nisan ayı başında arazideki yerlerini alıyor. Dikim için 15 cm sıra arası, 45 cm sıra üzeri mesafe korunarak tarlaya şaşırtılıyor. 

Tohumla yetiştirilebilen veya anaçlıktan alınan yarı odunsu yeşil çelikle üretilebilen adaçayı için detaylı toprak hazırlığı gerekiyor. Adaçayı ekim ve dikimi öncesinde toprağı yabancı otlardan arındırmalısınız. Adaçayı dikeceğiniz bahçenin tava gelmiş ve işlenmiş olması önem taşıyor. Toprak ısısının uygunluğu, toprağın mineral açısından zenginliği verimli yetiştirme için şart koşuluyor. Adaçayı fidesi dikerken mümkünse serin ve rüzgarsız havaları tercih etmelisiniz. Ayrıca adaçayı fidelerinin güneşten yararlanabilmesi için kuzey-güney aksında dikime yönelmelisiniz. 

Adaçayı fideleri arazideki yerlerini alırken viyola kalan kısmın tamamının toprağa girmesi gerekiyor. Yeni saksıdaki toprak hizasına denk gelecek derinlik açmalı ve fideleri aynı derinlikte yerleştirmelisiniz. Fide dikiminin ardından can suyu vermeyi unutmamalı, 2-3 gün sonra yeniden sulamayı unutmamalısınız. 

Adaçayı Yetiştiriciliğinde Çelikle Üretim Nasıl Yapılır?

Adaçayı ekinlerinin tek yıllık sürgünlerinden alınan çelikleri kullanarak adaçayı yetiştiriciliği yapabilirsiniz.Çelikle üretim için adaçayı anaçlığı olması gerekiyor. Ekim-kasım aylarında alacağınız, 8 ile 12 cm uzunluğundaki çelikleri adaçayı üretiminde kullanabilirsiniz. Çelikleri önce torf, toprak, kum veya perlit içeren köklendirme kasalarında tutmalı ve köklenme oranını artırmalısınız. 

Tarlayı işledikten, dikime hazır hale getirdikten sonra çelikleri mart ve nisan aylarında tarlaya alabilirsiniz. Köklendirme işlemi, uygun arazide karıklar açılarak, çelikler yan yana yatırıldıktan sonra örtülerek yapılıyor. 

Adaçayı Yetiştiriciliğinde Nasıl Hasat Yapılır?

İlk yıl, özellikle geç ekim yapılması durumda adaçayına biçimi gerçekleştirilmiyor. Genellikle ikinci yıl itibarıyla adaçayının kuvvetli gelişim gösterdiğini fark edebilirsiniz. Boyları 60 cm’e kadar ulaşan adaçayları toplanarak kullanıma hazır hale getiriliyor. Bu zamanlarda çiçeklenmeden önce yapılan biçim, adaçayının gelişimine ve verimine destek oluyor. Adaçayı çiçeklenmeden önce biçildiğinde, yapraklardaki etken madde oranı çok daha fazla oluyor. Bunu bilen çiftçilerimiz ürün kalitesi ve piyasa değeri artması için bu evrede hasat yapmayı tercih ediyor. 

Çiftçilerimiz, adaçayı biçimini derin yapmamaya özen gösteriyor. Ortalama kökten 10 cm kadar üstten başlayarak biçimi tamamlayabilirsiniz. Nisan ayında ekim yapıldığında, ağustos ayında bir kez üstten biçim gerçekleştiriliyor. İlk yılın ardından gelen diğer yıllarda ise ilk biçim daha erken yapılıyor. Adaçayı biraz odunlaşınca biçim işlemi tamamlanıyor. İkinci biçim ise ağustos ayında, yine derin olmayacak şekilde yapılıyor. 

Orakla keserek hasat, en doğru yöntem olarak kayıtlara geçiyor. Elle çekerek, kökleyerek veya kopararak toplama ekine zarar verdiği için kesinlikle tavsiye edilmiyor. Hasat sırasında havanın ve toprağın kuru olmasına dikkat etmeli, gerekirse uygun hava koşullarını bekledikten sonra hasada geçmelisiniz. Aksi takdirde, nemli hava ve toprakta hasat yapmak ciddi verim kayıplarını beraberinde getiriyor. 

Bugün adaçayının sap ve yaprak ayrımı da makineyle gerçekleştiriliyor. Yaprakların yanı sıra sap ve çiçeklerde de uçucu yağ yer alıyor ve endüstriyel işlemlerde kullanılabiliyor. Saptaki uçucu yağ oranı %0.15 - 0.60 arasında değişiyor. Toplama sırasında tüm detaylar göz önüne alınıyor. 

Bunlara ek olarak, tohum üretimi söz konusu olduğunda ise bitkiler olgunlaşmaya bırakılıyor. Cevizcikler kahverengi renk aldığında, orak yardımıyla biçiliyor. Ancak dökülme sorunu yaşamamak adına hasadın özenle gerçekleştirilmesi gerekiyor. 

Adaçayı Yetiştiriciliğinde Kurutma ve Depolama Nasıl Yapılır? 

Hasat edilen adaçaylarının nem oranı %70-80 civarında bulunuyor. Kurutma bu nem oranını %10’lara düşürmek için uygulanıyor. %15’in üzerinde mantar, %40-50 düzeyinde bakteriler ürediği için kurutmanın uygun şekilde yapılması hayati önem taşıyor. Yalnız kurutmanın küflenmeye, pis kokuya, mantara, bakteriyel sorunlara neden olabileceğini aklınızda tutarak özenle işlem yapmalısınız. 

Adaçayı kurutma işlemleri gölgede, doğal şartlarda yapılıyor. Biçilen adaçayları sehpalara dizilerek veya kuru toprak üzerine serilerek kurumaya bırakılıyor. Ancak yerde kurutma; böcekler, kemirgenler ve diğer hayvanlar için sorun oluşturduğundan metal sehpalar üzerinden kurutma yapılması daha hijyenik bulunuyor. Kızışmayı önlemek için yerde kurutulan bitkiler, sık sık altüst ediliyor. 

Kurutma döneminde yağmur riski olan yerlerde, suni kurutma daha güvenilir bulunuyor. Doğal kurutma bu şekilde yapılırken suni kurutma için 35 dereceyi geçmeyen sıcaklıkta kurutma işlemi tamamlanıyor. 35 derecenin üstündeki sıcaklıklar yağ kaybına neden olabileceği için tavsiye edilmiyor. Depolanacak droglarda nem oranının 10-12 arasında olması tavsiye ediliyor. Eğer bu oran artarsa, kalite ve verim kaybı yaşanabiliyor. Ayrıca depoların havalandırılması oluşabilecek mantar hastalıklarının önlenmesi için tavsiye ediliyor. Depolarda sıcaklığı 15 derecenin üstüne çıkarmamalı, havalandırma ve hijyen koşullarını göz ardı etmemelisiniz. 

Siz de adaçayı yetiştiriciliği sırasında gereksinim duyacağınız ürünler için Tarfin satış noktalarından destek alabilirsiniz. Ayrıca, telefonunuza indireceğiniz Tarfin Mobil uygulaması üzerinden tarımsal ürün fiyatlarını karşılaştırabilir, en avantajlı seçenekleri bularak kolaylıkla seçiminizi yapabilirsiniz. Tarfin, çiftçilerimize sunduğu peşin veya vadeli ödeme imkanlarıyla yeni nesil tarımsal alışverişini kapısını aralıyor. Siz de Tarfin avantajlarından yararlanan binlerce çiftçimizden biri olabilir, topraklarınızı bereketlendirebilirsiniz.