Üzüm Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Asma, plantae aleminden magnoliophyta bölümüne, magnoliopsida sınıfına ve vitales takımına ait görülüyor. Bu takımın Vitaceae familyasının vitis cinsine ve vitis vinifera türüne asma deniyor. Üzüm ise asmanın meyvesine verilen ad olarak karşımıza çıkıyor. Kültürel üretimi yapılan en eski meyvelerden olan üzümün tarihçesi milattan önce 5000 yılına dek uzanıyor. Günümüzde tespit edilmiş 10.000’in üzerine üzüm çeşidi olduğu biliniyor. 

Ülkemizde en çok rastlanan üzüm çeşitleri, Sultani Çekirdeksiz, Çavuş, Ada Karası, Ak Üzüm, Bornova Misketi, Hamburg Misketi, Horozkarası, Müşküle, Misket, Öküzgözü, Boğazkere ve Kalecik Karası olarak açıklanıyor. Kimi çekirdekli kimi çekirdeksiz, kimi kırmızı kimi beyaz olan üzümler, çiftçilerimizin ekonomik gelir kaynakları arasında yer alıyor. 

Üzüm Nerede ve Hangi Mevsimde Yetişir?

Üzümün anavatanının Anadolu’yu da içine alan Küçük Asya, Kafkasya’yı kapsayan bölge olduğuna inanılıyor. Çok eski bir bağcılık kültürüne sahip olan Türkiye, birçok farklı üzüm çeşidine de ev sahipliği yapıyor. Ülkemizde 1200 kadar farklı üzüm çeşidi yetiştirilebiliyor. Türkiye üzüm yetiştiriciliği için en elverişli topraklarda yer alıyor. Türkiye’nin Ege, Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde üzüm yetiştirilebiliyor. Ticari ve amatör olarak yapılan bağcılık ile Türkiye, dünyada bağ alanı açısından 4. sırada, yaş üzüm üreticiliğinde ise 6. sırada yer alıyor. 

Milli Eğitim Bakanlığı’nın Bahçecilik ders notlarına göre, üzümün iklim ve toprak istekleri üzüm yetiştiriciliğinin birincil şartını oluşturuyor. Üzüm, toprak ve iklim şartı açısından seçici bir ekin olma özelliği taşıyor. Doğru faktörler bir araya geldiğinde ancak verimli üretim yapılabiliyor. Asma yetiştiriciliğinde, rüzgardan korunan yerler daha çok tercih ediliyor. Gelişme evresi bir hayli uzun olan üzüm, günlük ortalama 10 dereceye ihtiyaç duyuyor. Bu erece itibarıyla gelişimini hızlandıran ekin, sonbaharda sıcaklıklar düşene dek gelişmeye devam ediyor. Her üzüm çeşidi, gelişimini tamamlayana kadar belli bir ısı derecesine ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle bağ kurulacak yerlerde yıllık aktif sıcaklık toplamının en az 1600 derece olması gerekiyor. Ekonomik üretimde yıllık ortalama sıcaklığın 9 ile 21 derece arasında, sıcak mevsimlerde ise 17-20 derece arasında olması öneriliyor. Erken olgunlaşan türlerde, tam çiçeklenme itibarıyla, olgunlaşmaya dek 1600-2000 dereceye, geç olgunlaşan çeşitlerde ise 3000 derece veya daha üstünde sıcaklık toplamına ihtiyaç duyuluyor. Asmanın kökleri derine indiği için üzüm kısmen daha az yağış alan bölgelerde de yetiştirilebiliyor. Yıllık yağış miktarının yanı sıra yağış dağılımı da bağcılık için önem taşıyor. Kış ve ilkbahar başında yağan yağmurların, bağcılık için faydalı olduğu düşünülüyor. Yaz başı ve ilkbahar sonundaki yağışların ise mantar riskini artırdığı için tehlike oluşturabildiğinin altı çiziliyor. Üzüm, ilkbahar ve sonbahar donlarından zarar görüyor. Ayrıca, güneşi seven bitkilerden olan üzümlerin gelişme dönemi boyunca en az 1250-1300 saat güneşlenmesi gerekiyor. Ticari bağcılıkta bu süre 1500-1600 saatin üstünde hesaplanıyor. 

Üzüm yetiştiriciliğinde, kökler derine gittiği için asma yumuşak dokulu toprakta yetiştiriliyor. Yazın kurak, az yağışlı topraklar bağ için ideal görülüyor. Bağ toprağının derin ve su tutma kapasitesinin yüksek olması bekleniyor. Eğer toprak yapısı kök gelişimi için uygunsa, besin açısından fakir olan topraklarda bile üzüm yetiştirilebiliyor. Üzüm, alkali, asitli ve nötr topraklarda yetiştirilebiliyor. pH’ı 9 üzerinde olan alanlarda ise tuzluluk ve sodyum toksisitesi nedeniyle yetersizlik görülebiliyor. Çok düşük pH’lı alanlarda ise fosfor gibi bazı besinlerin eksikliği bağcılıkta sorun oluşturabiliyor. Üzüm yetiştiriciliğinde toprak analizi sadece üst katmandan değil, üst ve orta toprak katmanlarından yapılıyor. Böylece ekin için daha doğru analiz gerçekleştirilebiliyor. 

Üzüm Yetiştirme Teknikleri Nelerdir?

Üzüm yetiştirme teknikleri arasında temel beş üretim yöntemi sayılıyor. 

• Tohumla çoğaltma: Islah çalışmalarında kullanılan yöntem için tohumlar tane etinden ayrılıyor, yıkanıp kurutuluyor. Ekim zamanına kadar kese kağıdı içinde, nemden uzak şekilde korunuyor. Çimlenme için aralık ocak ayları civarında, nemli kum veya harç içine 3-4 cm aralıkla ekilen ve 4-5 derecede tutulan tohumlar, 3 ay süre ile katlanmaya bırakılıyor. Katlama ile soğuklamanın ardından gibberellik asit solüsyonu uygulanarak, mart ayı başında 25-27 derece sıcaklıkta ve %80 nem oranında seraya konularak çimlendiriliyor. Sonra alıştırma serasına alınan asmalar, sonbaharda 50-60 cm kadar sürgün oluşturuyor. İkinci yaz ile aasma boyu 2 metreye ulaşıyor.
• Daldırma yönteminde asmanın bir yıllık dalı gövdeden ayrılmadan toprağa daldırılıyor. Köklendirilerek çoğaltılıyor. Bir yıllık dal boş alana uzatılarak ortalama 25-30 cm kadar derinlikte çukura gömülüyor. Dal ucu sonrasında toprağın üstüne çıkarılarak herek bağlanıyor. Göz üzerinden udama, toprak altındaki gözlerin köreltilmesi gibi kültürel işlemlerin ardından ertesi yıl, dalın asma ile toprak altında kalan kısmı kesiliyor.
• Çelikle çoğaltımda çelik alınacak yıllık çubuklar, anaç kütüğünde, dip kısmında bir göz bırakılarak kesiliyor. Aynı uçlar bir tarafa gelecek biçimde demet haline getirilen çubuklar, çelik kesim ve tasnif yerlerine götürülüyor. Bir yıllık dallardan 20-40 cm uzunluğunda çelikler hazırlanıyor. Bu çeliklerin 6-10 mm çapında olması gerekiyor.
• Aşı ile çoğaltma yönteminde ise masa başında aşılama ve bağda aşılama yöntemleri kullanılıyor.

Üzüm Yetiştiriciliğinde Dikim ve Gübreleme Nasıl Yapılır?

Üzüm yetiştiriciliğinde kullanılan standart dikim şekilleri bulunuyor. 

• Kare dikimde, kısa budama isteyen, insan gücüyle toprağı işlenen, zayıf ve toprağa dikilmiş çeşitler kullanılıyor. 1-2 metre mesafede fidanlar dikiliyor.
• Dikdörtgen dikimde, yüksek terbiye sistemlerinin kullanıldığı bağlar işaret ediliyor. Hayvan ve makine gücüyle işlenen bu bağlarda sıra üzeri arası 1-2 metre, sıra arası ise 2-3 metre hesaplanıyor.
• Üçgen dikimde, üç eşit kenar üzerinden dikim yapılıyor. Altı omca birleştirilince birheksagonal şekil oluşuyor. Diğerlerine göre daha zor bir dikim şekli olan üçgen dikim, çoğunlukla küçük işletmelerce tercih ediliyor.

Dikim şekli belirlendikten sonra, işaretlenen yerlere iki kürek kadar derinlikte çukurlar açılıyor. Dip kısmına yanmış ahır gübresi, ince toprakla karıştırılarak atılıyor. Fidan, dikim için budandıktan sonra oluşan sürgünlerin en kuvvetlisi bırakılıyor. Fidan, çukurun tam ortasına yerleştirilerek gövdesinin en az 10-15 cm’si toprak ile örtülüyor. Fidan hava almayacak şekilde sıkıştırılıyor. Can suyu verilmesi ve herek dikimi ile işlem tamamlanıyor. 

Üzüm yetiştiriciliğinde gübreleme, toprağa göre değişiyor. Muhakkak gübreleme öncesinde toprak analizi gerekli görülüyor. Milli Eğitim Bakanlığı’nın üzüm yetiştiriciliği belgesine göre, uygulanacak saf gübre miktarı genellikle, kuru koşullarda dekara 10 kg azot, 8 kg fosfor oluyor. Sulu koşullarda ise azot miktarı 14 kilograma fosfor ise 9 kilograma çıkıyor. Çiftlik gübresi ve fosforlu gübreler toprak işlemesi sırasında, sonbaharda, sıra arasından toprağa karıştırılıyor. Azotlu gübreler ise, ilkbaharda ilk toprak işlemesi öncesinde (şubat-mart) veriliyor. Azotlu gübrenin ikinci yarısının nisan-mayıs ayları gibi uygulanması öneriliyor. 

Üzüm Hasadı Nasıl Yapılır?

Sofralık üzümler olgunlaştığında hasat ediliyor. Olgunlaşma, üzümün renginden, salkım sapının ve iskeletinin renginden, çekirdek renginden, tane etinin çekirdekten ayrılmasından ve lezzetten anlaşılıyor. Olgunluğun tespiti için asit ve şeker oranın test edilmesi en güvenli yol olarak görülüyor. 

• Hasat yapılırken makas veya bıçak kullanımı öneriliyor.
• Olgun salkımlar hasat ediliyor.
• Tanelerdeki pus tabakasının silinmemesi önem taşıyor.
• Salkımlar zedelenmeden hasat yapılıyor.
• Kesilen salkımların yavaşça toparlanması, kaplara konulması önemseniyor.
• Salkım, sapından tutularak kesiliyor, elle kopartılmıyor.

Hasat sonrasında ayıklama ve ambalajlama yapılıyor. 

Siz de üzüm yetiştiriciliği için tüm tarımsal ihtiyaçlarınızı Tarfin Mobil aracılığıyla karşılayabilirsiniz. Peşin ve vadeli ödeme alternatifleri sunan, onlarca farklı tarım ürününü çiftçilerimize sunan Tarfin ile hemen tanışabilirsiniz.