Tohum ıslahı, kaliteli ekinin, yüksek verimin elde edilebilmesini sağlayan melezleme çalışmaları anlamına geliyor. Bitki ıslahı tarihinin, tarım kadar eski olduğuna inanılıyor. Türkiye’de kayıtlı ve güncel bilimsel tekniklere dayanan ilk tohum ıslahı işlemlerinin geçmişi ise 1925 yılına dayanıyor. Eskişehir, tohum ıslahı istasyonunda gerçekleştirilen ilk çalışmalar, buğday üzerine yapılıyordu. Neredeyse bir asra yaklaşan Türkiye’de tarım ıslahı, teknik, organizasyon ve çeşitlilik bakımından, günümüzde büyük değişimlerin adresi oluyor. Domatesten salatalığa kadar birçok farklı ekinin tohum ıslahı çalışmaları başarılı sonuçlar veriyor.
Uzmanlar, ıslahın genetik çalışmalarla karıştırılmaması gerektiğinin altını çiziyor. Hibrit tohumun doğal tohum olduğu belirtiliyor. Uzmanlar, üstün özelliklerin toplandığı tohumların bu şekilde üretildiğini vurgularken, hibrit tohumların birçok avantaj sunduğunu açıklıyor. Hibrit tohumların, anne ve babaları belli olması, uzman ellerde melezlenmesi dikkat çekilen ilk nokta oluyor. Belli standartlar çerçevesinde yapılan tohum ıslahı, GDO ile aynı algılansa da ıslahı gerçekleştirilmiş tohumların, genetiği değiştirilmiş organizmalarla bir tutulmaması gerektiği önemle ifade ediliyor. Nitekim, tohum ıslahı çalışmaları yıllar sürüyor ve ortaya çıkan hibrit tohumun(F1), saflaştırma ve melezleme aşamaları özenle gerçekleştiriliyor. Daha sağlıklı, verimli ve kaliteli ürün sunma hedefiyle hazırlanan ıslah edilmiş tohumlar, her tohumdan tek renk, tip, lezzet ve aromada ürün elde edebilmeye imkan tanıyor. Tohumdan alınacak ürünün, kalitenin standart olması hem çiftçilerimize hem de tüketiciye avantaj sağlıyor.
Tohum Islahı Ne Demektir?
İnsanoğlunun ihtiyacı doğrultusunda bitkilerin genetiğinin değiştirildiği bilimsel çalışmalar, tohum ıslahı adını alıyor. Bitki ıslahı olarak da kullanılan terim, introdüksiyon, seleksiyon ve melezleme yöntemlerinin kullanılmasıyla gerçekleştiriliyor. Çalışmalar sırasında, doğal veya yapay poliploidi ve mutasyonlardan yardım alınıyor.
Tohum ıslahının temel amaçları şöyle sıralanıyor:
- Güncel iklim ve toprak şartlarına uygun ürünler hazırlamak.
- Ekinlerin, hastalıklara ve zararlılara karşı dayanıklılığını artırmak.
- Kaliteli ve verimli çeşitler üretmek. Tarımsal gelişime katkı sunmak.
- Pazarda tüketicilerin ilgisini çekecek daha farklı renklerde, büyüklükte, şekilde, lezzet, aroma ve çekirdek formunda ekin üretmek ve ona uygun talep yaratmak.
- Yetiştirme tekniklerine tepkisi yüksek çeşitler hazırlamak. Su, gübre gibi dış etkenlerin verimli kullanımını sağlamak.
Hibrit yani ıslah edilen tohumlar; erkencilik, hastalık ve zararlılara karşı daha dayanıklı oluyor. Daha geniş adaptasyon yeteneği bulunan ıslah tohumlar, elverişsiz koşullarda bile nispeten daha çok verim sunuyor.
Tohum Islahı Nasıl Yapılır?
Tohum ıslahı çalışmaları, bitkilerin üreme sistemleri üzerine yapılan araştırmalarla temellendiriliyor. Tarım Tarihi ve Deontolojisi adlı esere göre, 1800’lü yıllarda başlanan saf hat seleksiyonu ve döl kontrolü bu süreçte bir milat sayılıyor. Ardından bezelyede dominantlık ve resesiflik tanımlarının çıkması, yulafların çeşitlendirilmesi, ilk melez mısırın ve buğdayın imal edilmesi ile tohum ıslahı tarihi ilerliyor. Takvimler 1844’ü gösterdiğinde ise hücrelerin diğer hücrelerin bölünmesinden ortaya çıktığının anlaşılmasıyla, tohum ıslahında yeni bir sayfa açılıyor. 1850 yılından sonra suni tozlaşma, 1930’lar itibarıyla türler arası melezleme, 1975 sonrasında hücre füzyonu ve 1985 yılının ardından ise DNA teknolojileriyle tohum ıslahı yapılıyor.
Tohum ıslahı, hidrit tohum elde etmek anlamına geliyor. Baba bitki, anne bitkiden ortalama 10 gün önce dikilerek dış ortamda doğal tozlaşma sağlanması önleniyor. Arı, böcek gibi canlıların ıslah ortamıyla ilişkisi kesilerek doğal yolla tozlaşma önleniyor. Bitki üzerindeki açmış çiçekler kesilerek temizleniyor, açmamış çiçekler melezlemede kullanılıyor. Taç yapraklar elle veya pens ile alınarak emaskülasyon gerçekleştiriliyor. Hadım etme de denilen bu yöntemle, erkek organlar dişi organa zarar vermeden ayrılıyor. Çiçeğin tohum tutma ihtimali, bu şekilde saklı tutuluyor. Hadım etmeden birkaç gün sonra, baba hatlardan alınan çiçek tozları, el yardımıyla dişi organa sürtünüyor. Yapışmaları sağlanıyor. İşlemin ardından çiçekten çıkan meyve tohumları, hibrit tohum yani tohum ıslahı ürünü oluyor.
Türkiye Tohumcular Birliği’ne göre, bitki ıslahı sürecinin adımları şu şekilde sıralanıyor:
- Ebeveyn seçimi (Yabani türler, yakın akraba türler, yerel ve ticari çeşitler varyasyon kaynakları olarak görülüyor.)
- Melezleme (Akrabalık derecesi, melezin türü ve melezleme şekli belirleniyor, işlem yapılıyor.)
- Seleksiyon (Genetik saflaşma, istenen özelliklerin seçimi için morfolojik, hastalık ve kalite gözlemleri gerçekleştiriliyor)
- Testler (Verim, hastalık, kalite, çevre ve şartlarına tepki belirleniyor. Test süreleri yılları buluyor.)
- Tescil (Tohum tescili patent yoluyla gerçekleştiriliyor.)
- Elit tohumluk üretimi
- Orijinal tohumluk üretimi
Tohum Islah Çalışmaları Nerede Yapılıyor?
Ülkemizde tohum ıslah çalışmaları, devlet eliyle kurulan ya da özel sektör yatırımıyla açılan tohum ıslahı istasyonları aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Türkiye’de üniversiteler, araştırma enstitüleri ve özel şirketler bitki ıslahı yapabiliyor. Yurt dışı menşeli tohum ıslahı yapan firmaların ve ithal tohumların yanında, yerli sermaye ve yerli tohumlarla hibrit tohum çalışmaları yapan birçok şirket bulunuyor. Tüm firmaların listesinde Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği’nin internet sitesinden ulaşılabiliyor.
Tohum ıslahı, tarım sektöründe yüz güldüren gelişmelerin yolu olarak görülüyor. Bitki ıslahında doku kültürü, genetik modifikasyon, clearfield, CIS-genesis, MAS ve tohum kaplama gibi ileri teknoloji kullanımları yeni bir dönemi beraberinde getiriyor. Yeni teknolojilerle birlikte, yüksek verim, bitki besin elementlerine daha iyi tepki, kısa ve sağlam saplar, erken olgunlaşmaya ve hastalıklara dayanıklılık elde edilebiliyor. Türkiye Tohumcular Birliği’nin verilerine göre, tohum ıslahı çalışmaları sonucunda şeker pancarındaki şeker oranının %9’dan %20’ye, ayçiçeğindeki yağ oranının %30’dan %50’ye çıkarıldığı biliniyor. Mısır, çeltik, buğday, arpa, yulaf, soya, patates, şeker pancarı üzerinde yapılan çalışmalar sonrası, ilkel popülasyonlara göre çok daha verimli versiyonlar karşımıza çıkıyor.
Tarfin çiftçilerimizi tarım girdileri konusundaki tüm ihtiyaçlarında yanında… Tarfin Mobil aracılığıyla ihtiyaçlarını karşılayan çiftçilerimiz, fiyatları kolaylıkla karşılaştırabiliyor. İster peşin ister vadeli veya hasatta ödeme seçenekleriyle alışveriş tamamlanıyor. Siz de hemen Tarfin Mobil’i indirebilir, kolay başvuru adımlarını takip edebilirsiniz.
