Mantar Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Bitkiler aleminin en gizemli canlılarından olan mantarlar, klorofilden yoksun oldukları ve kök, gövde, yaprak, tohum gibi alışıldık formda bulunmadıkları için dikkat çekiyor. Mantarlar, toprak altı ve üstünde bulunan iki parçadan oluşuyor. Ayrıca toprak üstü organların sap ve şapka kısımları bulunuyor. Çoğalma ise şapka altındaki sporlarla gerçekleşiyor. Güneş ışığına gereksinim duymadan yaşamını sürdüren mantarlar hakkında detaylı bilgi Tarfin Blog’da. Mantar yetiştiriciliği hakkında temel bilgileri Tarfin Blog üzerinden okuyabilirsiniz. Ayrıca Tarfin Mobil üzerinden tarım girdilerinin fiyatlarını anında karşılaştırmanız, yetkili satış noktaları desteğiyle vereceğiniz siparişlerde peşin veya hasat vadeli alışveriş imkanlarından yararlanmanız mümkün. Peki mantar yetiştiriciliği nasıl yapılır? İşte bu soruyu soranların yolu kompost yapımı ile açılıyor. Zira mantar yetiştiriciliği kompost oluşturmak ve mantarlar tarafından alınabilecek bir materyal yaratmakla mümkün. 

Mantar Yetiştiriciliği için Kompost Nasıl Hazırlanır? 

Kompost hazırlığı için organik, inorganik ve tampon maddelere ihtiyaç duyuluyor. Gerek duyulan organik maddeler bitkisel ve hayvansal kökenli olarak ikiye ayrılıyor. Buğday, çavdar, çeltik, parçalanmış mısır sapı, pirinç kavuzu kullanılabiliyor. Ayrıca, taze at gübresi, tavuk, güvercin, keçi gibi hayvan gübreleri, kan ve kemik unu gibi mezbaha atıkları tercih edilebiliyor. Mantar yetiştiriciliği için kompost hazırlarken inorganik madde olarak azotlu, fosforlu ve potaslı gübreler kullanılıyor. Tampon olarak ise pH ayarlaması için kireç, alçı ve mermer tozu alınıyor. 

Uygun kompost oluşturulabilmesi için saman gibi materyaller kuru olarak depolanıyor. Bu yığınlar dış faktörlerden özenle korunuyor. İlk olarak, buğday sapı balyaları platform üzerine 50-60 cm yükseklikte yayılıyor. Bu alan yağmurlama şeklinde 2-3 gün süreyle ıslatılıyor. Ara ara karıştırılarak tüm bölümlerin eşit ıslanmasını sağlamalısınız. Bu işlemle, sapların nem oranı %75 dolaylarına ulaşıyor. Milli Eğitim Bakanlığı’nın mantar yetiştiriciliği belgelerine göre, ortalama beşinci gün, 1000 kg sap için 600 kilogram at gübresi, 300 kilogram tavuk gübresi, 20 kilogram amonyum nitrat ve 10 kilogram üre gübresi kullanılıyor. Bu sırada, kalıp tahtaları yardımıyla 150x140 cm boyutlarında yığın yapılıyor. Islanmayan alanların yeniden ıslanması sağlandıktan sonra, aktivatör maddelerin eriyik durumda olduğu bu şerbet, yığın üzerine dökülüyor. 5-6 ve 7. gün bekletilerek 1. aktarma gerçekleştiriliyor. Sonrasında yığın açılıp yayılıyor ve kuru alanlar ıslatılıyor. Sonra 100 kg tavuk gübresi, 4 kg amonyum nitrat maddesi, 6 kg üre, 100 kilogram kadar buğday kepeği ve 20 kg pamuk tohumu küspesi katılıyor. Tekrar yapılan yığın naylonlanarak hava alması engelleniyor. 11. gün geldiğinde 2. aktarma için havalandırma gerekiyor. Kuru alanlar yeniden ıslatıldıktan sonra alçı serpilerek bu kez 125x140 cm yığın elde ediliyor. Yığının yalnız kenarlarını sıkıştırılıyor ve yine naylon örtü örtülüyor. 3. aktarma ve havalandırma 13. gün gerçekleşiyor. Nemlendirme ve alçı ilavesi sonrası yeniden yığın yapılıp naylonlanıyor. 15. gün son aktarmada kompost havalandırılıyor ve 17. gün pastörizasyona alınıyor. İç kısımdaki maddeler dışa alınarak homojenleşme sağlanıyor. 

Mantar Yetiştiriciliğinde Pastörizasyon Nedir? 

Kompostun sterilizasyonu pastörizasyon adını alıyor. Fermantasyondan sonra misel ekimi, misellerin gelişimi için uygun şartların sağlanması ve hastalıkların/zararlıların öldürülmesi için işlem yapılıyor. Pastörizasyona uygun kompostun renginin siyaha yakın olması gerekiyor. Kahverengi yeşil sapların parlak görünmesi önem taşıyor. Sapların elle kopmasından, kompostun ele yapışmamasından, kolayca gevşek hal almasından hazır olduğunu anlayabilirsiniz. Pastörizasyona hazır kompostun %70-72 aralığında nem içermesi, amonyak kokması, pH düzeyinin 8.0-8.2 olması önem arz ediyor. Ayrıca kuru yerler başta olmak üzere beyaz actinomycetes gelişimi başlıyor. Bu sırada kompostun azot içeriği %1.8-2.0’ye ulaşıyor. Şartları sağlayan kompost olduğunda, pastörizasyon, buharla veya kompostun kendi ısısıyla, kimyasal yolla gerçekleştirilebiliyor. 

Mantar Yetiştiriciliğinde Kullanılan Sistemler Nelerdir? 

Mantar yetiştirirken kasa, ranza, plastik torba ve kümbet sistemler kullanılabiliyor. Yetiştirilme yerlerinin özelliğine, işçi ve makine kullanım imkanına, üretimin sürekliliğine göre uygun sistem seçiliyor. 

• Kasa sistemiyle mantar yetiştiriciliği: Kasa en yaygın kullanılan sistem. Bu sistemde kompost kasalara dolduruluyor. Pastörizasyon, misel ekimi, toprak örtme, boşaltma makineyle gerçekleşiyor. 
• Ranza sistemi ile mantar yetiştiriciliği: Yetiştirme odasında işlemler yapılıyor. Bu nedenle süreç daha uzun zaman alıyor ve yıllık üretim sayısı azalıyor. Küçük aile işletmeleri için uygun olan sistem hastalık riski, iş gücü gereksinimi nedeniyle ülkemizde fazla tercih edilmiyor. 
• Plastik torba sistemi yetiştiricilik: Amatör yetiştiricilik için uygun olan sistem soğuk depo ve seralarda tercih ediliyor. 3-4 kat halinde yerleştirilen torbalar sayesinde birim alandan tasarruf sağlanıyor. 
• Kümbet sistemi mantar yetiştiriciliği: Mantar yetiştiriciliğinin henüz ilk zamanlarında kullanılan bu yöntemde kompost doğrudan zemine seriliyor. Ancak komposttaki amonyak manzara zarar verdiği için bu yöntem günümüzde yok denilecek kadar az kullanılıyor. 

Kasa Sistemiyle Mantar Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır? 

Kasa sisteminde, kasalar üst üste diziliyor. Böylece hem misel ekim yüzeylerinden hem de taban alandan daha çok yararlanılıyor. Farklı boyutlardaki kasalarla yapılan mantar yetiştiriciliği için kullanılan kasaların köşelerinde 6x10 cm’lik taşıyıcı parçalar yer alıyor. Bu sayede kasaların sağlamlığı korunuyor. Makinelerin kullanıldığı bu sistem, daha geniş çalışma alanı ihtiyacı doğuruyor. Ancak yetiştirme odalarının yanında çalışma holü yapmak ucuz olduğu için çiftçilerimize zorluk yaratmıyor. Ayrıca, ön hazırlık ve üretim kısımlarının ayrı ve art arda sıralanmış olması sayesinde hastalık riski en aza iniyor. 

Mantar Yetiştiriciliğinde Misel Ekimi Nasıl Yapılır? 

Misel ekimi için pastörize edilen kompostun sıcaklığı 20-25 santigrat dereceye dek düşürülüyor. Misel ekimine hazır olan kompostun rengi koyu kahverengi oluyor ve mat görünüyor. Ayrıca kolay kopması, neminin %65-67 aralığında olması gerekiyor. Amonyak kokmaması önem arz ediyor. Eğer kimyasal pastörizasyon yapıldıysa havalandırma gerekiyor. pH derecesi 7.0-7.5 arasında değişirken, azot oranı %2.0-2.2 oluyor. Bunun yanında amonyak oranı 5-10 ppm düzeyinde ölçülüyor. 
 

Ekimden bir gün önce misel ekim odasının tabanını temizlemeli ve ilaçlamalı, kullanılacak kapları dezenfekte etmelisiniz. Ardından temiz kompostu zemine sererek miseli elle serpebilir, misel kompost şeklinde kat kat işlemi tekrar edebilirsiniz.  Büyük işletmelerde bu işlem için makine kullanabilirsiniz. 

Eğer torbaya ekim yapıyorsanız, 50 gram misel için 10 kilogramlık kompost alacak torbalar tercih edebilirsiniz. Torbaları en az 20 yerden delmeli ve altına 3 kg kompost, 15 gram misel serperek ekim yapmalısınız. Sonra tekrar 3 kg kompost, 15 kg misel ile devam edebilir, kalan 4 kg kompostu üste koyarak 20 gram misel ekimi yapabilirsiniz. Eğit dağılım torba sisteminde önem taşıyor, en son torbayı yere vurmak suretiyle kompostun yerleşmesini sağlayabilirsiniz. 

Mantar Yetiştiriciliğinde Kapak Atma Nasıl Yapılır? 

Ekim sonrasında sıcaklığın 23-25 derece arasında, nispi nemin %85-90 civarında olması gerekiyor. Bu evrenin sonunda, kompostun rengi açılıyor ve mantar kokmaya başlıyor. Bu durum, kapak atma için hazır anlamına geliyor. 
 

Örtü toprağı, metrekareye 20 kilogram olacak şekilde yetiştirme ortamlarının üzerine seriliyor. Örtü toprağının, sulama sonrası kaymak tabaka oluşturmaması, hava geçirgenliği sağlaması, su tutma oranının yüksek olması, organik madde açısından zengin bulunması, pH derecesinin 7.2-8.0 aralığında ölçülmesi, tuz bulundurmaması, hastalık ve zararlılardan arınması önem taşıyor. Örtü alma sonrasında oda için temizleniyor ve doğru ortam sağlandığında 15-20 gün içinde toprak üzerinde mantarlar seçilmeye başlıyor. Mantarlar belirginleştikten sonra ilaçlama yapmamalısınız.